به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما، مناقشه دربارهٔ مساحت جنگل‌های کشور موضوع تازه‌ای نیست! «انوشیروان نجفی»، معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور در ۷ خرداد سال ۱۳۸۲ در گفت‌وگو با ایرنا گفته بود براساس آمار فائو وسعت جنگل در ایران از ۱۸ میلیون هکتار به هفت میلیون هکتار رسیده و کیفیت چوب‌ها از درجه یک به دو، سه و چهار تبدیل شده است. تنها ۱۰ روز بعد مهندس سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نامه‌ای به این خبرگزاری ارسال و گفته‌های نجفی را تکذیب کرد. در این نامه آمده است طبق گزارش فائو مساحت کلی جنگل‌های ایران در سال ۱۹۹۰ (۱۳۶۹) حدود ۱۲.۴ میلیون هکتار برآورد شده و در سال ۲۰۰۰ (۱۳۷۹) نیز این مساحت بدون تغییر مانده است. او در گفت‌وگو با رسانه‌ها تأکید کرد به‌نظر می‌رسد دوستان باید در ارائهٔ آمارها دقت کافی انجام دهند و اگر از مأخذی آماری ذکر می‌کنند، توضیحات آن را نیز به‌طور کامل ارائه کنند و نباید اقدامات صورت‌گرفته برای حفظ جنگل‌ها را با این اظهارنظرها کم‌رنگ کرد. سازمان حفاظت محیط‌زیست اما دست‌بردار نبود.
چندروز بعد این سازمان در جوابیه‌ای اعلام کرد آمارهای سازمان فائو مبتنی‌بر گزارش‌های رسمی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور به آن سازمان است. بنابراین، ازآنجاکه در فاصلهٔ یک دهه این سازمان آمار جنگل‌های ایران را ثابت و ۱۲.۴ میلیون هکتار اعلام کرده است، همین رقم هم مبنای گزارش‌های فائو قرار گرفته است؛ با این توضیح و تفاوت که این رقم کلی و سربسته بوده و به تفکیک ارائه نشده است. این سازمان معتقد است مطابق تعریف جهانی عرصه‌هایی را که بیش از ۱۰ درصد تاج پوشش درختی دارند، می‌توان جنگل نامید. ازاین‌رو، مساحت واقعی جنگل در ایران ۷.۳ میلیون هکتار است که در برگیرندهٔ جنگل‌کاری مناطق دست‌کاشت بیابانی هم می‌شود. سازمان حفاظت محیط‌زیست مساحت واقعی جنگل در کشور را پنج میلیون هکتار برآورد کرده و بر آمار جنگل دست‌کاشت نیز تشکیک کرده است.
اختلاف‌نظر دربارهٔ مساحت جنگل‌های ایران تنها بین سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان منابع‌طبیعی نیست.
سوم اسفند سال ۱۳۹۵ خبرگزاری ایانا وابسته به جهادکشاورزی خبری منتشر کرد که براساس آن «سازمان جنگل‌ها سطح جنگل‌های شمال ایران را دو میلیون و ۴۰ هزار هکتار اعلام کرده است. این درحالی‌است که بررسی‌های مؤسسهٔ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور براساس داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد، سطح جنگل‌های با تاج پوشش بیش از ۵ درصد ایران یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۶۸۶ هکتار است. به‌این‌ترتیب، بین آمارهای اعلام‌شده از سوی بخش تحقیقات و اجرا اختلاف ۳۸۹ هزار هکتاری وجود دارد و سطح جنگل‌های شمال ایران نزدیک به ۴۰۰ هزار هکتار کمتر از اعدادی است که تاکنون به آن استناد می‌شده است.» پرسش این است که واقعاً مساحت جنگل‌های ایران چقدر است و چرا این سطح از اختلاف‌نظر را شاهدیم؟ آیا سازمان خواروبار کشاورزی ملل متحد (فائو) اعداد اعلام‌شده از سوی سازمان منابع‌طبیعی را قابل‌قبول می‌داند؟
«رضا بیانی»، مدیرکل پیشین دفتر مهندسی و مطالعات سازمان منابع‌طبیعی معتقد است ما ابتدا باید مبنای آمار را اصلاح کنیم. «در کشور فعلاً دو مبنای آماری داریم. مبنای نقشهٔ پوشش گیاهی سال ۱۳۸۴ که براساس تصاویر ماهواره‌ای انجام شد، تاج پوشش ۵ تا ۱۰۰ درصدی بود. بر این اساس، مساحت جنگل‌ها ۱۴ میلیون و ۳۱۹ هزار هکتار اعلام شد. به‌علاوه مجموع جنگل و اراضی جنگل و بیشه‌زار طبیعی نزدیک به ۱۷ میلیون هکتار بود. بعدازآن، نقشهٔ پوشش گیاهی دیگری تهیه شده که مربوط به سال ۹۸ است. در این سال نیز تصاویر ماهواره‌ای مجموع اراضی جنگلی و بیشه‌زارهای طبیعی را همان رقم ۱۷ میلیون و خرده‌ای هکتار را نشان می‌داد.»
سازمان جنگل‌ها سطح جنگل‌های شمال ایران را دو میلیون و ۴۰ هزار هکتار اعلام کرده است. این درحالی‌است که بررسی‌های مؤسسهٔ تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور براساس داده‌های ماهواره‌ای نشان می‌دهد سطح جنگل‌های با تاج پوشش بیش از۵ درصد ایران یک میلیون و ۶۵۰ هزار و ۶۸۶ هکتار است
«کریم ساعی» مساحت جنگل‌ها را ۱۸ میلیون هکتار اعلام کرده بود. آیا این عدد براساس همان مدل آمار سال ۱۳۹۸ داده شده است؟ یا اصولاً آنچه ساعی انجام داد، کاملاً متفاوت با برآوردهای فعلی است؟ به‌گفتهٔ بیانی، گزارش ساعی در نشریهٔ شماره یک سازمان جنگل‌ها منتشر شد. در همان نشریه نوشته شده است که این مساحتی نیست که منتج به تهیهٔ نقشه شده باشد، بلکه این عدد به‌شکل تخمینی و حدودی بوده است. «به‌عنوان مثال مهندس ساعی در جادهٔ شیراز برآوردی از منطقه داشته و با مشاهداتش این مبنای ۱۸ میلیون هکتار به‌دست آمده است. نقشه را هم که اکنون نگاه کنید، بیشتر کروکی است و نمی‌توان اسم نقشه بر آن نهاد؛ زیرا آن زمان محدودیت‌هایی به‌لحاظ تجهیزات وجود داشت. امروزه ادوات و تجهیزاتی که موجب نقشه‌برداری می‌شود یا با آن می‌شود نقشه تهیه کرد، پیشرفت کرده است. در همان نشریه آمده است که باید حتماً کشور نسبت به نقشه‌برداری اقدام کند. در همین راستا، براساس ماده ۲ قانون حفاظت منابع‌طبیعی ۱۳۴۱ که سال ۱۳۴۶ به‌روز شده است، اذعان دارد برای تشخیص باید نقشه‌برداری انجام شود. در حال حاضر این کار به‌شکل کاداستر و نقشهٔ پوشش گیاهی انجام می‌شود.»
در ماده ۲ که بیانی به آن اشاره می‌کند، آمده است: «در برگ تشخیص، خصوصیات منابع ملی از حیث وضع طبیعی و تعریف قانونی همچنین مشخصات ثبتی، نسق زراعی، محل وقوع، حدود و مساحت منطقهٔ مورد بازدید و مستثنیات موضوع ماده ۲ قانون ملی شدن جنگل‌ها با استعلام از مراجع ذی‌ربط ذکرمی‌شود و هر گاه در مرز منطقهٔ مورد بازدید کوه یا رودخانه یا بزرگراه یا جادهٔ عمومی وجود داشته باشد، شرح داده می‌شود تا محل منابع و مستثنیات آن از هر حیث مشخص باشد. ادارات ثبت اسناد و کشاورزی و سایر مراجع موظفند اطلاعات لازم را در اختیار مأمورین سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور قرار دهند.»
از نظر مدیرکل پیشین دفتر مهندسی و مطالعات سازمان منابع‌طبیعی عددی که ساعی عنوان کرده تخمینی است. «در سازمان منابع‌طبیعی تاج پوشش‌های ۵ تا ۲۵ درصد، ۲۵ تا ۵۰ درصد، ۵۰ تا ۱۰۰ درصد را مشخص می‌کردیم. البته تاج پوشش ۱۰ درصد به بالا مبنای عملکردی فائو در بخش جنگل است. مبناها تفاوت دارد. تاج پوشش ۵ درصدی مبنای ملی است، ولی فائو آن را ۱۰ درصد به بالا می‌داند.»
در یکی از دولت‌ها برای کاهش آمار بیکاری، تعریف جدید از شاغلان داده شد. شاید قیاس مع‌الفارق باشد، اما در نظر گرفتن مبنای ملی به این معنا نیست که می‌خواهیم مساحت پوشش جنگلی در ایران با را بالا ببریم. پاسخ بیانی به این پرسش منفی است. «اگر بخواهیم آماری به فائو اعلام کنیم، نمی‌توانیم موارد مرتبط با ۵ تا ۱۰ درصد تاج پوشش را لحاظ کنیم و آنچه اعلام می‌شود همان ۱۰ درصد به بالاست. اما آماری که مساحت جنگل‌ها را ۱۲ یا ۷ میلیون هکتار اعلام کرده، مبنای خاصی ندارد. این اعداد براساس تصاویر هوایی نبوده‌اند و در یک صورت‌جلسه ذکر شده است.»
برنامه‌های مدیریتی جنگل‌ها با این اختلاف‌نظرها چطور چیده می‌شود؟ به‌گفتهٔ مدیرکل پیشین دفتر مهندسی و مطالعات سازمان منابع‌طبیعی در حال حاضر مساحت جنگل‌های با تاج پوشش بالای ۱۰ درصد بیش از ۱۰ میلیون هکتار است. «دربارهٔ بحث‌های مرتبط با مدیریت جنگل ما دو-سه مورد داریم. اول اینکه مدیریت جنگل براساس شاخص مدیریت پایدار باشد و طرح‌های منابع طبیعی در این باره براساس مواد قانونی مصوب سال ۱۳۴۱ که در سال ۱۳۴۶ به‌روز شده، باید در محدودهٔ اراضی منابع‌طبیعی انجام شود. به‌علاوه شرح خدمات توسط شورای‌عالی جنگل مصوب شده است و در مواردی هم شاهدیم که طرح‌ها و شرح خدمات از سوی فائو مطرح می‌شود.»
نظر شما