به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد، حسن اکبری گفت: «حدود ۱۲۸ گونه جانوری و مهره‌دار کشور در معرض خطر انقراض هستند که برخی وضع خوبی ندارند و بیشترین آسیب‌پذیری ما در این زمینه مربوط به دوزیستان است، برای این ۱۲۸ گونه جانوری ۱۹ برنامه عمل داریم اما پیشرفت این برنامه‌ها عمدتا کمتر از ۱۰ درصد است، چراکه مشکل اصلی، بودجه است و بودجه این اقدامات هم بسیار ناچیز است .پایش گونه‌های شاخص کشور یکی از فعالیت‌های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست است اما پایش سالانه پنج گونه شاخص کشور شامل قوچ و میش، کل و بز، آهو، جبیر و گور خر نشان می‌دهد که حدود ۲۱۵ هزار راس از این پنج گونه شاخص در مناطق حفاظت شده کشور داریم که البته این آمار کمتر از ۱۰ درصد آمار اواخر دهه ۴۰ برای این پنج گونه است به این معنا که طی این مدت، تنوع ژنتیکی این گونه‌های شاخص را از دست داده‌ایم. امروزه چون زیستگاهی برای ما باقی نمانده، تلاش‌ها برای پیشگیری از انقراض یوز به نتیجه نرسیده است.در بسیاری از مناطق بکر دسترسی‌هایی نظیر جاده ایجاد شده و بسیاری از گونه‌هایی که به حضور انسان حساس بودند از همین‌رو آسیب دیده‌اند، یکی از مهم‌ترین مشکلات ما تغییر اقلیم و خشکسالی‌های مستمر است که در کنار آن شاهد تخریب گسترده نیز هستیم. به جرات می‌توان گفت امروزه در مناطق آزاد چیزی به اسم زیستگاه نداریم و زیستگاه مناسب گونه آهو دیگر در کشور وجود ندارد، چراکه جاده‌سازی زیاد باعث شده زیستگاه دشتی مناسب برای این‌گونه‌ها نداشته باشیم.

در حال حاضر جز مناطق آزاد در مناطق چهارگانه نیز از نظر زیستگاه مناسب جانوری وضع خوبی نداریم، چنانکه در مناطق چهارگانه بیش از ۵۸۰۰ کیلومتر راه اصلی، ۵۵۰ کیلومتر بزرگراه، بیش از ۳۰۰۰ خطوط انتقال سوخت و بیش از ۱۸۰۰ کیلومتر برق فشار قوی داریم. علاوه بر این، بیماری‌های حیات وحش در حال افزایش است که بخشی از داشته‌های زیستی کشور از طریق همین بیماری‌های حیات وحش از بین می‌روند. سال گذشته ۱۰ کانون طاعون نشخوارکنندگان کوچک در کشور داشتیم و هم‌اکنون حیات وحش استان هرمزگان و استان‌های همجوار آن، درگیر آبله هستند، چون هنوز زیستگاه و آب شرب مشترک داریم و واکسیناسیون ما در این زمینه کامل نیست.

شناسنامه‌دار کردن دام سبک در برنامه ششم توسعه تکلیف شده اما اجرایی نشده و از آنجا که این‌گونه بیماری‌ها روز به روز بخش بیشتری از حیات وحش را درگیر می‌کند، به جد نیاز است سازمان دامپزشکی کشور برای این موضوع فکری کند.» افزایش آمار گونه‌های در معرض انقراض و تلف شدن گونه‌های جانوری و گیاهی ارزشمند کشور در حالی است که به گفته اکبری، کشور ایران از نظر تنوع زیستی و گیاه‌شناسی در جایگاه خاص و ویژه‌ای قرار دارد چنانکه در حال حاضر حدود ۲۰۰ گونه پستاندار، بیش از ۸۶۶۰ گونه گیاه، بیش از ۵۰۰ گونه پرنده، ۲۱ گونه دوزیست و ۷۱۰ گونه ماهی آب شور در کشور شناسایی شده است. اکبری این آمارها را در حالی ارایه کرد که بر اساس داده‌های فهرست قرمز اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) از گونه‌های در معرض تهدید، بیش از ۱۰ هزار گونه از مهره‌داران در معرض تهدید انقراض هستند. 

ایسنا هم اخیرا در گزارشی درباره گونه‌های جانوری در خطر انقراض در کشور نوشت که در جدیدترین آمار تعداد گونه‌های در معرض تهدید کشورمان، ۷۵ گونه مهره‌دار (پستانداران ۱۸گونه، پرندگان۲۹گونه، دوزیستان۴گونه و خزندگان ۱۶ گونه) در فهرست سرخ اتحادیه جهانی حفاظت به ثبت رسیده است.  این مقام مسوول در سازمان حفاظت محیط زیست، اوایل امسال هم در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا این هشدار را مطرح کرده بود که طی 50 سال گذشته، حدود ۷۰ درصد جمعیت گونه‌های جانوری ایران از بین رفته‌ که کل، بز، قوچ، میش، آهو، جبیر و گورخر از مهم‌ترین گونه‌های جانوری از بین رفته در ایران هستند و در حالی که عملکرد برخی نهادها و افراد باعث تخریب مناطق حفاظت شده و از بین رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری شده، فقدان ابزارهای قانونی، راه بازخواست از متخلفان و مقصران را بر سازمان حفاظت محیط زیست بسته است.  طبق اعلام سازمان حفاظت محیط زیست، در حال حاضر 1023 گونه مهره‌دار از جمله خرس سیاه، گوزن زرد ایرانی، پلنگ، میش مرغ، اردک سرسفید، شوکا، افعی لطیف، مرال، انواع خفاش‌ها، کاراکال، کفتار و سمندر کردستانی در ایران به ثبت رسیده که حدود ۱۵۱ گونه از این تعداد، با وجود آنکه در 4 منطقه حفاظت شده قرار دارند ولی در معرض انقراض قرار گرفته‌اند.  بنا به اعلام صندوق جهانی حیات وحش، تخریب زیستگاه‌ها، تغییر کاربری اراضی، قاچاق حیات وحش، ورود گونه‌های مهاجم به زیستگاه‌های طبیعی، انواع آلودگی‌های طبیعی و تغییر اقلیم، 5 عامل موثر در انقراض انواع گونه‌های گیاهی و جانوری در جهان و ایران است.

دولت و مجلس
برای نجات محیط زیست کشور دلسوز باشند

سرپرست معاونت محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست، خبر داد که با هدف جلوگیری از تخریب زیستگاه‌های جانوری، لایحه‌ای تنظیم شده که در صورت همیاری مجلس و دولت، بخشی از این هدف محقق می‌شود اگرچه که ضوابط فعلی برای مقابله با تخریب زیستگاه، چندان موثر و بازدارنده نیست.  اکبری برخی دلایل موثر در تلف شدن گونه‌های جانوری ارزشمند در ایران را خسارات مالی حیات وحش به دامداران و فقدان سیاست‌های حمایتی برشمرد و گفت: « وقتی دامدار از حیات وحش آسیب می‌بیند، دیگر برای حفاظت از حیات وحش به ما کمکی نمی‌کند. خسارت حیات وحش به مزارع کشاورزی تحت پوشش بیمه قرار ندارد و از جهاد کشاورزی برای توجه به این امر درخواست کمک داریم.» آتش‌سوزی عرصه‌های طبیعی، عامل موثر دیگری در تلف شدن گونه‌های جانوری ارزشمند در کشور است چنانکه به گفته اکبری، سال گذشته به علت خشکی و گرمای هوا و نبود آموزش کافی ۱۰ هزار هکتار آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها و به ویژه جنگل‌های هیرکانی داشتیم که این وسعت نشان‌دهنده افزایش آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی است.  کمبود محیط‌بان به عنوان یکی دیگر از عوامل موثر در تشدید خطر تلف شدن و نابودی گونه‌های جانوری و گیاهی کشور هم مورد اشاره اکبری قرار گرفت و گفت: «سازمان محیط زیست در حال حاضر دارای حدود ۳۰۹ منطقه چهارگانه به مساحت ۱۸ میلیون هکتار است .حدود ۲۸۰ هزار هکتار عرصه نیز توسط بخش خصوصی مدیریت می‌شود، با این حال، سازمان حفاظت محیط زیست در کل کشور کمتر از ۳۰۰۰ محیط‌بان دارد و به لحاظ خودرویی و وسایل نقلیه با مشکل مواجه است آن هم در حالی که سالانه بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ لاشه پستانداران وحشی از شکارچیان کشف می‌شود.» این مقام مسوول اخیرا هم در گفت‌وگو با روزنامه جام‌جم و در تشریح خسارات وارد شده بر محیط زیست کشور گفته بود: «بیشترین آسیب را در بحث تنوع ژنی دیده‌ایم. وقتی می‌گوییم از 100 هزار راس آهویی که در دشت‌های کشور وجود داشت، اکنون حدود 20هزار راس باقی‌مانده یعنی بخش زیادی از تنوع ژنی را از دست داده‌ایم. جمعیت گونه‌های برجسته ما مثل کل، بز، قوچ، میش و گورخر حدود 200هزار راس برآورد می‌شود. این عدد به نظر درشت است اما به نسبت جمعیت‌هایی که اواخر دهه 1330 داشتیم به کمتر از یک‌پنجم رسیده و به عبارت دیگر چهارپنجم جمعیت این‌گونه‌ها را از دست داده‌ایم. جمعیت پلنگ‌ها شاید به لحاظ عددی نسبت به یوزپلنگ مناسب باشد اما این‌گونه نیز بخش زیادی از تنوع ژنی‌اش را از دست داده، زیرا زیستگاه‌های پیوسته‌ای که داشته از بین رفته است.» اکبری در این گفت‌وگو همچنین تاکید کرده بود: «ریشه برخی مشکلات ما در تخلفات صید و شکار در نقاطی مثل مازندران به فقر و بیکاری و البته بخشی نیز به فعالیت مافیا برمی‌گردد و مدیریت این موارد از توان سازمان خارج است.»

بیمه طبیعت کشورمان را از دست داده‌ایم

به دنبال آمارهای تکان‌دهنده‌ای که یک مسوول دولتی درباره افزایش تعداد گونه‌های جانوری و گیاهی در معرض انقراض در ایران اعلام کرد، دبیرسابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور هم گفت که دخالت‌های انسانی از عوامل مهم تخریب اکوسیستم بوده است.  هادی کیادلیری، در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه تنوع زیستی حکم بیمه را برای طبیعت دارد، بر این نکته تاکید کرد که «هر قدر تنوع زیستی بیشتر باشد، آینده آن اکوسیستم بیشتر حفظ می‌شود.» کیا دلیری با ذکر مصداق‌هایی از نتایج غیرقابل جبران انقراض و تخریب گونه‌های جانوری و گیاهی در ایران گفت: «تنوع زیستی در ایجاد درآمدهای اقتصادی برای بشر و تداوم اکوسیستم موثر است. اگر گونه‌های متفاوتی نداشته باشیم، حشرات نمی‌توانند در فصول مختلف به حیات خود ادامه دهند. اگر میوه‌های مختلف نداشته باشیم نیز حیوانات نمی‌توانند زنده بمانند. بسیاری از حیوانات در طبیعت بذرافشانی می‌کنند و موجب توزیع بذر در طبیعت می‌شوند. یکی از دلایلی که بلوط ایرانی کمتر بذرافشانی می‌کند، کم شدن سنجاب ایرانی است که بذر بلوط را در طبیعت پخش می‌کرد. یکی از دلایلی که بذر بعضی درختان پراکنده نمی‌شود، کاهش جمعیت بعضی پرندگان است.طبق مطالعات انجام شده، تنوع ژنتیکی بعضی از گونه‌ها در شمال کشور مثل «راش» کم شده و این به دلیل کاهش جمعیت موشی است که بذر آن را در مناطق مختلف دفن می‌کرد و این بذرها جوانه‌زنی و رشد می‌کردند.»