سلامت نیوز: گردش دسته‌های بزرگ خار یا روزنامه‌های باطله صبح برای فیلم‌های وسترن و موج نو بود حالا اگر سینماگری بخواهد خلوت خیابان‌های شهر و امتداد غروب و سكوت را در آنها نشان دهد باید دوربین خود را بگیرد روی باقی‌مانده دستكش‌های پلاستیكی، ماسك‌ها و كیسه‌های پلاستیكی، دستمال‌های كاغذی و بسته‌بندی‌های پلاستیكی، نشانه‌های زیست انسان‌ها در روزگار شیوع، روزگاری كه بار دیگر نشان داد استفاده از پلاستیك كم‌هزینه‌ترین راه برای تعریف شیوه زیست «یك‌بار مصرف» است.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد ،حالا شیوع كرونا و ضرورت ضدعفونی‌كردن‌های مكرر، بار دیگر عرصه مصرف را برای جولان پلاستیك‌ها فراخ كرده است، پروتكل‌های بهداشتی كرونا اصرار داشتند كه ماسك‌ها و دستكش‌های یك‌بار مصرف باید در كیسه‌های پلاستیكی امحا شوند، بهتر است از لیوان‌های یك‌بار مصرف در محل كار استفاده كرد، كیسه‌های پلاستیكی خرید را دور ریخت و خلاصه هر بند و بساطی كه بود، یك جای خالی بزرگ برای تمام انسان‌های روی كره زمین به جای ماند: كسی چندان نگران افزایش تولید و مصرف پلاستیك نبود.
حالا بیش از 4 ماه از شیوع ویروس كرونا در كشور می‌گذرد و گردش ایام، بالاخره تقویم را به هفته «بدون كیسه پلاستیك» رسانده است با این حال همچنان استفاده از فرآورده‌های پلاستیكی برای مقابله با شیوع كرونا در كشور یك انتخاب گریزناپذیر به نظر می‌رسد، گرچه تاكنون آماری از میزان افزایش مصرف پلاستیك در ایام شیوع كرونا در كشور به دست نیامده است اما از آن سو می‌توان به راحتی افزایش تولید دستكش‌های پلاستیكی را در میان اخبار پیگیری كرد.
تاكنون ارقام مختلفی برای میزان مصرف پلاستیك در كشور عنوان شده است. سال 1397 «ناهید خداكرمی» عضو شورای شهر تهران مصرف سالانه پلاستیك در كشور را 2 میلیون تن خواند و گفت در میدان‌های تره‌بار شهر تهران در سال 1394 روزانه 21 تن و سالانه 2.7 میلیون تن كیسه‌پلاستیك مصرف می‌شود. در صحبت‌های برخی كارشناسان ما در جمع 10 كشور نخست مصرف‌كننده پلاستیك جهانیم و در برخی دیگر از صحبت‌ها هر ایرانی سالانه 3 كیلوگرم پلاستیك مصرف می‌كند و روزانه بیش از 3 هزار تن مصرف پلاستیك كشور است.
با این حال جست‌وجویی ساده در صفحه‌های اینترنت نشان میدهد كه چندان آمار دقیق و موثقی از میزان تولید پلاستیك در ایران در دسترس نیست با این حال ناگفته تمام مسوولان محیط‌زیست عنوان می‌كنند كه میزان مصرف پلاستیك در ایران بالاست اما چقدر، مشخص نیست.فهرست كشورهایی كه نسبت به استفاده از كیسه‌های پلاستیكی قوانین مشخصی دارند، بسیار بلندبالاست این كشورها نه صرفا كشورهای توسعه‌یافته بلكه حتی شامل همسایگان ما نیز می‌شوند.
برای مثال كشور رواندا در آفریقا نه تنها استفاده از كیسه‌های پلاستیكی را در فروشگاه‌های كشور ممنوع كرده است بلكه گردشگران و مسافران نیز حق ندارند، كیسه‌های پلاستیكی به خاك این كشور وارد كنند، كیسه‌های پلاستیكی آنها در مرز ضبط می‌شود و به طبیعت این كشور راه پیدا نمی‌كند.
علاوه بر این كشور آفریقایی موریتانی، كنیا و تانزانیا نیز تولید و واردات كیسه‌های پلاستیكی یك‌بار مصرف را ممنوع كرده‌اند. آفریقای جنوبی از سال 2003 علاوه بر ممنوع كردن استفاده از این كیسه‌های پلاستیكی، خرید و فروش كیسه‌های پلاستیكی ضخیم را نیز مشمول مالیات كرده است.
به گزارش «اكونومیست» به صورت كلی 6 رویكرد نسبت به مصرف كیسه‌های پلاستیكی در جهان دنبال می‌شود، كشورهای گروه اول به‌طور كل استفاده از كیسه‌های پلاستیكی را ممنوع كرده‌اند، گروه دوم استفاده از این كیسه‌ها را مشمول مالیات كرده‌اند، دسته سوم مالیات خود را از تولیدكنندگان می‌گیرند و مبالغی داوطلبانه از سوی مصرف‌كننده اخذ می‌شود،
كشورهای دسته چهارم بنا به صلاح‌دید هر منطقه یا ایالت یكی از سیاست‌های ممنوعیت یا اخذ مالیات را اجرا می‌كنند، كشورهای گروه پنجم هیچ سیاستی در قبال مصرف پلاستیك ندارند و كشور دسته ششم ما هستیم؛ كشوری كه هیچ آمار و اطلاعاتی از آن نسبت به مواجهه با كیسه‌های پلاستیكی و ظروف یك‌بار مصرف دیده نمی‌شود،
كشوری كه با رنگ خاكستری در گوشه‌ای حتی تمایلی به انتشار مصرف دقیق پلاستیك، بازیافت و سیاست‌های خود در قبال این محصول را ندارد. مطالعات منتشر شده، نشان میدهد كه دو سیاست ممنوعیت و اعمال مالیات هر دو به یك نتیجه منجر می‌شوند: كاهش قابل توجه مصرف پلاستیك.
«پلاستیك ریسایكل آپدیتز» در گزارش خود در سال 2016 نشان میدهد كه دانمارك جزو نخستین كشورهایی بود كه توانست با اعمال مالیات، مصرف كیسه‌های پلاستیكی را تا 60 درصد در بازه زمانی كوتاه كاهش دهد. ایرلند با افزایش 15 سنتی مالیات، توانست طی 5 ماه مصرف كیسه‌های پلاستیكی در كشور را 90 درصد كاهش دهد. چنین سیاست‌گذاری‌هایی قطعا با فرهنگ‌سازی همراه بوده است اما نگاهی به تخمین‌های میزان مصرف پلاستیك در كشور این سوال را پیش می‌آورد كه در قبال «مصرف 3 برابر میانگین جهانی ما » در كشور، دقیقا چه رویكرد و برنامه‌ای می‌تواند عرضه و تقاضای كیسه‌های پلاستیكی را كاهش دهد.
كرونا می‌رود، پلاستیك‌ها نه
حضور كرونا معادل افزایش شیفت‌های كاری مراكز تولید دستكش یك‌بار مصرف پلاستیكی بود. نگاهی به اخبار منتشرشده در فاصله زمانی بیستم اسفند ماه تا بیستم فروردین نشان میدهد كه شیوع كرونا و ضرورت‌های بهداشتی سرعتی به چرخ تولید دستكش‌های پلاستیكی داده است.
برای مثال، مدیر یك شركت تولید دستكش در شاهرود در 6 فروردین گفته بود كه شیوع كرونا، شیفت‌های این كارگاه را دو برابر كرده و كارگاه به صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت است. افزایش تولید دستكش‌های پلاستیكی از طرفی دیگر معادل افزایش تولید ضایعات پلاستیك است.
این مدیر گفته بود كه تولید دستكش پلاستیكی به صورت معمول 45 درصد ضایعات دارد اما با استفاده از بازیافت ضایعات و مهندسی پلیمر این رقم می‌تواند در بهترین حالت به 25 درصد كاهش پیدا كند. در مقابل ضایعات قابل‌توجه تولید دستكش پلاستیكی، تولید نایلون فریزری به گفته این مدیر تنها دو درصد ضایعات دارد، همین نكته است كه تولیدكنندگان را ترغیب می‌كند تا بیشتر به تولید نایلون یك‌بار مصرف بپردازند. در نمونه‌ای دیگر بعد از شیوع كرونا در كشور و در بازه‌ای یك‌ماهه، تنها در یك واحد صنعتی در چهارمحال‌و‌بختیاری، افزون بر 19 میلیون و 550 هزار دستكش پلی‌اتیلن تولید و روانه بازار شده بود.
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، این مركز صنعتی كه پیش از شیوع كرونا روزانه 700 هزار برگ دستكش پلاستیكی تولید می‌كرد بعد از شیوع كرونا نه تنها تولید خود را افزایش داد بلكه در ادامه مسیر قبلی خود از خط تولید سالانه 14 هزارتن تولیدات پلاستیكی فراتر رفت. شهریار، شهری است كه به عنوان قطب تولید محصولات ظروف یك‌بار مصرف شناخته می‌شود، این مركز نیز تنها در یك شیفت و در یك واحد به گفته رییس اتحادیه ظروف یك‌بار مصرف شهریار بیش از 850 هزار جفت دستكش پلاستیكی تولید كرده بود.
تولید بیشتر دستكش‌های پلاستیكی اما صرفا به افزایش شیفت یا افزایش میزان تولید محدود نماند بلكه رونق بازار خرید دستكش‌های پلاستیكی در ماه‌های اول شیوع كرونا حتی به راه‌اندازی خطوط تولید دستكش یك‌بار مصرف پلاستیكی نیز منجر شد. در بندرعباس یك واحدتولیدی بعد از شیوع كرونا با هدف تولید روزانه 10هزار و سالانه بیش از 864 تن دستكش یك‌بار مصرف راه‌اندازی شد.
این در حالی است كه سازمان جهانی بهداشت برای جلوگیری از شیوع ویروس كرونا، چندان تمایلی به توصیه پوشیدن دستكش پلاستیكی ندارد. اوایل خرداد سال جاری، سازمان جهانی بهداشت رسما اعلام كرد كه «دستكش كارایی لازم را ندارد، دست‌ها را مكرر بشویید.»
این گفته در حالی منتشر می‌شد كه خطوط تولید دستكش با سرعتی بالا در حال تولید دستكش‌های پلاستیكی بودند بدون اینكه حتی یك‌بار این سوال مطرح شود كه این حجم انبوه دستكش‌های پلاستیكی سر آخر در كجا و چگونه تجزیه خواهند شد.
با این حال شیوع كرونا مصرف پلاستیك را صرفا در ایران افزایش نداد. وب‌سایت تحلیلی «كانورسیشن» در گزارشی با پیمایش هزار نفر نتیجه گرفت كه در روزهای ابتدایی شیوع كرونا در امریكا افرادی كه سال‌ها بود حتی یك كیسه پلاستیكی استفاده نكرده بودند به ضرورت رعایت بهداشت از پلاستیك استفاده كردند.
در این پیمایش 30 درصد از مردم گفته بودند كه بعد از شیوع كرونا، ملاحظات خود را نسبت به عدم استفاده از پلاستیك كنار گذاشته‌اند، نتایج این پژوهش از آنجا قابل‌ملاحظه است كه این پیمایش در مناطق و ایالت‌هایی صورت گرفته بود كه در آنها مصرف كیسه‌های پلاستیكی ممنوع است یا شامل مالیات می‌شود و سال‌ها برای عدم استفاده از كیسه پلاستیكی برنامه‌ریزی و قانون‌گذاری شده است.
این گزارش در انتها نتیجه گرفته بود:«خبر بد این است كه ویروس كرونا اعتماد ما را به مواد پلاستیكی یك‌بار مصرف بار دیگر افزایش داده است.» با این حال همچنان نتایج تحقیقات پزشكی نشان میدهد كه پایداری ویروس كرونا روی پلاستیك بیشتر است، برای مثال نتایج اخیر مجله پزشكی «نیواینگلند» نشان میدهد كه كووید 19 می‌تواند روی پلاستیك تا 72 ساعت دوام داشته باشد این درحالی است كه ویروس كرونا روی مقوا یا كاغذ بیش از 24 ساعت زنده و فعال نمی‌ماند.
سرابی به نام بازیافت
3 میلیون تن كیسه پلاستیكی تولید سالانه ماست البته طبق آمار سال 1397 و احتمال بسیار بالا حالا كرونا توانسته دستی روی این آمار بكشد و آن را افزایش دهد. «روز بدون نایلون» فرصتی برای یادآوری مخاطرات استفاده فراوان ما از كیسه‌های پلاستیكی یك‌بار مصرف است. از سویی دیگر هر سال به بهانه این روز گوشه‌ای از آمار سرانه مصرف پلاستیك ما نیز منتشر می‌شود؛ آماری كه نشان میدهد به‌‌رغم تصور عمومی، بازیافت كیسه‌های پلاستیكی عملا در كشور رخ نمی‌دهدیا همان‌طوركه سال 97 ایرنا نوشت:
«حتی یك درصد از كیسه‌های پلاستیكی هم بازیافت نمی‌شود.» در غیاب بازیافت هر تهرانی در روز به‌طور متوسط 3 پلاستیك به چرخه محیط‌زیست وارد می‌كند در بهترین حالت نیز عموما تا 10 درصد این پلاستیك‌ها قابلیت بازیافت دارند. طبق گزارش «آژانس حفاظت از محیط‌زیست ایالات متحده امریكا» در سال 2017، 4 میلیون و 140 هزار تن كیسه پلاستیكی و بسته‌بندی در سراسر امریكا تولید شد كه از این میان تنها 9.4 درصد بازیافت شدند.
وب‌سایت «پلاستیك ریسایكل آپدیتس» این رقم را 5 درصد می‌داند و می‌گوید كه به‌طور میانگین از تولید سالانه كیسه‌های پلاستیكی در جهان 95 درصد آنها در طبیعت باقی می‌مانند و هرگز بازیافت نمی‌شوند. علت این امر را می‌توان در اطلاعات مستند «جنگ پلاستیك» دید. این مستند نشان میدهد كه در دهه 80 میلادی صنعت پلاستیك در جهان برای یك استراتژی مشخص چگونه ده‌ها میلیون دلار خرج كرد: ترویج این ذهنیت كه پلاستیك‌ها قابل بازیافت هستند.
در همین مستند اشاره می‌شود كه در سال 1973 گزارش‌های كارشناسی ارسال‌شده به مدیران ارشد بزرگ‌ترین كارخانجات تولیدكننده پلاستیك امریكا صراحتا عنوان می‌كند كه «بازیافت پلاستیك گران، دشوار و غیرممكن است.» تاكید بر قابل بازیافت بودن پلاستیك چه در گذشته و چه حالا خیال مصرف‌كنندگان را راحت می‌كند در صورتی‌كه تاكنون آماری مستند از میزان پلاستیك‌های بازیافت‌شده در كشور منتشر نشده و مصرف‌كنندگان باید به خاطر داشته باشند كه كیسه‌های پلاستیكی كه در سطل زباله رها می‌كنند به دستگاه‌های بازیافت راه نخواهند برد بلكه همراه با دیگر پلاستیك‌های آرادكوه، تپه‌های عظیم از زباله‌ها را برای آیندگان به جای خواهند گذاشت.
در روزهای ابتدایی شیوع كرونا در امریكا افرادی كه سال‌ها بود حتی یك كیسه پلاستیكی استفاده نكرده بودند به ضرورت رعایت بهداشت از پلاستیك استفاده كردند. در این پیمایش 30 درصد از مردم گفته بودند كه بعد از شیوع كرونا ملاحظات خود را نسبت به عدم استفاده از پلاستیك كنار گذاشته‌اند. نتایج این پژوهش از آنجا قابل‌ملاحظه است كه این پیمایش در مناطق و ایالت‌هایی صورت گرفته بود كه در آنها مصرف كیسه‌های پلاستیكی ممنوع است یا شامل مالیات می‌شود و سال‌ها برای عدم استفاده از كیسه پلاستیكی برنامه‌ریزی و قانون‌گذاری شده است، این گزارش در انتها نتیجه گرفته بود:«خبر بد این است كه ویروس كرونا اعتماد ما را به مواد پلاستیكی یك‌بار مصرف بار دیگر افزایش داده است.»
نظر شما