به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ملی، با رگبار شدید 55 میلیمتری در یک ساعت سیستان و بلوچستان آغاز شد به استهبان فارس رسید و از آنجا راهش را گرفت تا حوالی غرب و شمالغرب تهران هم سرک کشید و موجب ویرانی سازه‌های غیراصولی شد.
بارش‌هـــای موسمی پیش‌بینی‌پذیرند
بـــــراساس گزارش‌هـــــای هواشناسی از ابتدای مردادماه امسال تا دومین هفته از همین ماه ورود سامانه بارشی مونسون‌ها نزدیک به 40درصد کشورمان را تحت تأثیر قرار داد و تا چند روز آینده شاهد جوی ناپایدار و بارش‌های فراتر از نرمال در بسیاری از نقاط کشور بجز غرب و شمالغربی کشور بودیم.
کارشناسان سازمان هواشناسی تأکید می‌کنند فعالیت این سامانه پرقدرت بارشی به‌گونه‌ای است که علاوه بر استان‌های یادشده شدت این بارش‌ها در ارتفاعات می‌تواند شدیدتر باشد. کارشناسان، دلیل اصلی سیلاب‌ها را بارش مونسونی و شرایط نامساعد مکانی شهرها در مواجهه با سیلاب می‌دانند؛ در واقع با توجه به شرایط جوی کشور در چند روز اخیر ورود بارش‌های موسمی فرآیندی پیش‌بینی‌پذیر بوده است.
آنها معتقدند، مونسون حجم زیادی از رطوبت را از سطح 700 هکتوپاسکال جو که ارتفاعی نزدیک به زمین است از سمت جنوب شرق و دریای عمان وارد کشور کرد و شرایط هم برای صعود هوا و تشکیل ابرناکی فراهم بود؛ به همین دلیل بارندگی نامتعارف در این موقع از سال رخ داد. گفتنی است، وضعیت جغرافیایی و مکانی حوضه‌های آبریز کشور هم شرایط مطلوب و استانداردی برای تحمل این میزان از ورود آب را ندارد.
بهلول علیجانی، پدر اقلیم‌شناسی سنوپتیک در گفت‌وگو با «آرمان‌ملی» گفت: همان‌گونه که اشاره شد، رخداد سیلاب‌ها به تنهایی ناشی از سیستم مونسون نبوده است. رطوبت اولیه ناشی از ورود مونسون‌ها به داخل جو کشور بوده است اما آرایش جوی ایران هم در این زمینه دخیل بوده و نقش مهمی داشته است. علیجانی گفت: فقدان زیرساخت‌های مناسب شهری هنگام بروز سیلاب هم دلیل مهم دیگری است که موجب شد تا اینگونه شاهد خسارات جانی و مالی شویم.
برای مثال اگر به چینش شهری مناطق سیل‌زده توجه کنیم متوجه خواهیم شد که بسیاری از ساخت‌وسازها در مسیر سیلاب شکل گرفته‌اند و علاوه بر آن فقدان سیل‌بندها در این مناطق موجب تخریب بیشتر شده است. معضل اصلی اینجاست که مناطق مسکونی در مسیل‌ها ساخته شده است و از طرف دیگر اگر مسیل‌ها در بالادست دارای پوشش گیاهی بودند که به دلیل خشکسالی و دخالت انسان از بین رفته‌اند به همین دلیل با بارش حداقلی رواناب جاری می‌شود و موجب بروز سیل در مقیاس‌های متفاوت می‌شود.
وی دلیل اصلی شدت گرفتن مونسون‌ها را تغییر اقلیم دانست و گفت: اساسا یکی از مشخصه‌های بارز تغییر اقلیم بارش‌های رگباری نامتعارف است. درست آن فرآیندی که امروز در کشورمان شاهدش هستیم و شکی در تاثیر تغییراقلیم در شدت بارندگی‌های اخیر کشور نیست. اما دلیل شدت گرفتن امسال سیستم‌های مونسون به کاهش قدرت پرفشار جنب حاره برمی‌گردد.
گفتنی است سیستم پر فشار جنب حاره الگوی غالب جوی کشورمان در فصل تابستان است که تحت تاثیر آن شرایط جوی کشور پایدار می‌شود و اجازه صعود به هیچ هوایی داده نمی‌شود؛ در نتیجه اغلب روزهای تابستان شاهد هوایی صاف و بدون ابرناکی هستیم. هرگاه سلطه این پرفشار در کشور کاهش یابد و عقب‌نشینی کند، جو کشور ناپایدار و اجازه صعود هوا و رطوبت داده می‌شود.
مونسون‌ها هم امسال به دلیل عقب‌نشینی پرفشار جنب حاره مجوز فعالیت در جو کشور را پیدا کردند و موجب وقوع بارندگی‌های موسمی شدند که اغلب از شدت بالایی برخوردار هستند. نمونه چنین اتفاقی در سال 1335 افتاده بود. همچنین در مرداد سال 1366 بارش‌های موسمی در تهران هم رخ داد؛ اما در این سال‌ها سیل خسارت زیادی ایجاد نکرد چرا که سازه‌های انسانی در مسیر مسیل‌ها قرار نداشتند.
در نتیجه می‌توان گفت، تغییر کاربری زمین دلیل اصلی خسارات حاصل از وقوع سیل در کشور ماست. علیجانی گفت: داستان از این قرار است که سیستم مونسون هر ساله رطوبت اقیانوس هند را از بنگلادش تا جنوب شرقی ایران با خود به‌همراه می‌آورد. این سیستم چرخندی (ساعت‌گرد) امسال آرایش پرقدرت‌تری به خود گرفت و به صورت یک سامانه حلقوی پرقدرت تا فلات مرکزی ایران کشیده شد.
به عبارت دیگر هر ساله تنها جنوب شرقی ایران را ناپایدار می‌کند و موجب بارندگی مطبوع در این منطقه از کشورمان می‌شود؛ اما در سالجاری چون تا فلات مرکزی کشور کشیده شد و بارندگی‌های نامتعارفی را هم رقم زد. به همین دلیل لزوم در نظر گرفتن چنین وقایع طبیعی در مدیریت ساخت و سازهای کشور به‌شدت احساس می‌شود.
الزام ساخت سیل‌بند
علیجانی گفت: اگر بخواهیم به دلیل اصلی وقوع سیلاب‌ها بعد از بارش‌های شدید مونسون پی ببریم باید به غیر استاندارد بودن حوضه‌های آبریز در مناطق شهری کشورمان هم اذعان کنیم. همچنین از بین رفتن پوشش گیاهی و خاک مناسب در سال‌های اخیر در این مناطق شرایط را برای وقوع سیل آماده‌تر کرده است. برخی از این حوضه‌ها و به دلیل ساخت‌وسازهای غیراصولی کوچک‌تر از حد استاندارد بودند.
امروزه الزام ساخت سیل‌بند در اغلب مسیل‌ها وجود دارد و باید برای پیشگیری از خسارات وارده از سیل‌بندها استفاده کنیم. این استاد اقلیم‌شناسی با اشاره به متفاوت بودن نقش سیل‌بند با سدها گفت: سیل‌بند سازهای است که در مسیر سیل ساخته می‌شود و دستکاری در جریان اصلی رودخانه به وجود نمی‌آید و زمانی که بارندگی بیش از حد انتظار رخ دهد سیل‌بند موجب مهار سیل و عدم آسیب به منطقه می‌شود. در حالی‌که سد با ساز و کاری که در کشور ما دارد خود به عنوان یک تهدید در مواقع سیل به حساب می‌آید.
جغرافی‌دانان کجایند؟
وی خاطرنشان کرد: از دلایل خسارات بیش از حد سیلاب‌های اخیر کشور، نبود تحلیل‌های جغرافیایی در نهادهایی است که متولی هشدارهای مخاطرات طبیعی هستند؛ نظیر سازمان هواشناسی یا مدیریت بحران. به اعتقاد من در حوزه پیش‌بینی مخاطرات طبیعی در این سازمان‌ها بهتر است از جغرافی‌دان‌ها بهره کافی برد؛ چراکه درصد زیادی از این خسارات ناشی از ایراد در زیرساخت‌های مکانی و ویژگی‌های جغرافیایی مناطق است نه صرفا سیستم‌های جوی ناپایدار.
بارش‌های رگباری
با توجه به موارد یاد شده می‌توان گفت ایران معمولا از یک الگوی جوی به نام پرفشار جنب حاره در تابستان تبعیت می‌کند که اجازه ورود هیچ سامانه بارشی را به کشور بجز مناطق جنوب شرقی را نمی‌دهد. امسال تغییراقلیم موجب پسروی یا کاهش قدرت این سامانه پرفشار در کشور شده است و همین امر شرایط را برای ورود مونسون و صعود هوا فراهم کرده است؛ به عبارت روشن‌تر ورود حجم زیادی از رطوبت به کشور توسط سیستم مونسون از یک سو و پسروی پرفشار جنب حاره در ارتفاع 700 هکتوپاسکال که ارتفاعی نزدیک به سطح زمین به حساب می‌آید، از سوی دیگر شرایط را برای بارش‌های رگباری با شدت بالا فراهم کرده است.
اما اگر ساخت‌وسازهای نامتعارف در مسیر سیلاب‌ها وجود نداشت و قوانین سختگیرانه‌تری در زمینه حفظ پوشش گیاهی در مناطق بالادستی اعمال می‌شد، امروزه سیلاب‌ها تبدیل به کابوس برای آن دسته از ساکنان شهری که روزهای گرم و آفتابی بیشتری را در طول سال تجربه می‌کنند، نمی‌شد.
این درحالی است که برخی هموطنان هم به هشدارهای صادرشده از سوی نهادهای مسئول بی‌توجه بودند و به‌رغم تمام تمهیداتی که اندیشیده شد، در برخی نقاط شاهد بروز مشکلاتی از جمله موارد فوتی ناشی از گرفتار شدن میان سیلاب بودیم. لازم است هموطنان به‌خصوص در مناطقی که سازمان‌های مربوطه برای آنها هشدار سطح زرد و نارنجی یا حتی قرمز صادر می‌کنند نسبت به رعایت کامل موارد اعلامی جدیت داشته باشند تا با این شیوه میزان خسارات جانی این رواناب‌ها به حداقل برسد.
نظر شما