سلامت نیوز : مسافر تبریز است. دور اتوبوس می‌چرخد؛ هر یک از لاستیک‌ها را نگاهی می‌اندازد و رد می‌شود. نگرانی در چشمانش موج می‌زند. نکند دوباره لاستیک اتوبوس بترکد؟ نکند دوباره فاجعه‌ای در راه باشد؟ نکند دوباره چشمان منتظری، بر در خانه‌اش خشک شود؟ پایانه غرب اما بیشتر همیشه شلوغ است؛ شهریور است و ماه فراوانی سفر. رفت‌وآمدها برقرار و تردیدها بجاست.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه حمایت ؛ این روزها جاده‌های پر پیچ‌وخم که نه، اتوبان‌ها هم اژدها شده‌اند؛ مثل اتوبان تهران – قم که در یک آن، 44 نفر را بلعید. حدس و گمان‌ها و اما و اگرها و ایما و اشاره‌ها زیاد است؛ اما مقصر یا مقصران هنوز به درستی مشخص نشده‌اند. نقص لاستیک، نقص سیستم ایمنی اتوبوس، نقص گاردریل و...، از جمله مواردی بود که در همان ساعات نخستین سانحه مطرح شد. سردار مهماندار، رییس پلیس راه کشور گفت: «50 درصد تقصیر این حادثه سهم نقص لاستیک‌ها و 50 درصد سهم شرکت تولیدکننده اسکانیا (عقاب‌افشان) است.» این یعنی لاستیک عامل تصادف و نقص سیستم ایمنی اتوبوس، عامل آتش گرفتن و بروز فاجعه بود.

برگه‌های صوری معاینه فنی
لاستیک مقصر است؛ چرا که ترکیده و مسافرانش را به مقصد نرسانده است. این را دیگر همه می‌دانند؛ اما چرا و چگونه‌اش را هیچ کس نمی‌داند! برخی می‌گویند تورم است و صاحبان اتوبوس‌ها بدون حمایت دولت، از لاستیک‌های چینی استفاده می‌کنند که عاقبت این کار، فاجعه است. برخی دیگر می‌گویند احتمالاً راننده خواب بوده است و هر لاستیکی که به گاردریل بخورد، می‌ترکد. برخی هم مانند مدیرعامل سازمان پایانه‌ها و پارک سوارهای شهرداری تهران، مقصر اصلی را بی‌توجهی به معاینه فنی اتوبوس‌ها می‌دانند و معتقدند بیشتر اتوبوس‌ها نقص فنی دارند. محمدرضا حاجی‌بیگی می‌گوید: «بسیاری از رانندگان یا صاحبان اتوبوس‌ها بدون مراجعه به مراکز معاینه فنی و به شیوه‌ای نادرست، برگه معاینه صوری دریافت می‌کنند و مسئولان ذی‌ربط هم، بر عملکرد این مراکز نظارتی ندارند.»

رییس هیئت‌مدیره اتحادیه سازمان‌های پایانه‌های مسافربری شهرداری‌های کشور با تصریح این نکته که سهل‌انگاری در برطرف کردن نقص فنی اتوبوس‌ها، جان انسان‌ها را به خطر انداخته است، ضرورت وجود خاموش‌کننده دستی آتش‌نشانی را در همه خودروها به ویژه وسایل نقلیه همگانی از جمله اتوبوس‌های مسافربری بین شهری مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌افزاید: «مجهز بودن به این وسیله ایمنی، علاوه بر ایجاد اطمینان خاطر می‌تواند در مهار آتش‌سوزی بسیار موثر باشد.» حاجی‌بیگی همچنین، بر اهمیت نظارت بیشتر بر وضعیت سلامت رانندگان اتوبوس از نظر جسمی و روانی و نیز شناسایی رفتارهای پرخطر آن‌ها تاکید می‌کند: «پژوهش‌ها نشان داده است که در این افراد احتمال بروز اختلالات جسمانی از جمله بیماری‌های قلبی عروقی، عضلانی اسکلتی و گوارشی، همچنین اختلالات روانی شامل اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و سوءمصرف مواد مخدر در مقایسه با افراد عادی بیشتر است.»

امان از تورم
اما مدیرعامل شرکت تعاونی مسافربری شماره 4 از زاویه دیگری به حوادث جاده‌ای می‌نگرد. او معتقد است که گران شدن بی‌رویه لاستیک و درآمد کم صاحبان اتوبوس، عاقبت به سانحه‌ای بی‌سابقه منجر شده است.اصغر اسدی که بیش از 40 سال در سامانه حمل‌ونقل بین شهری فعال است، می‌گوید: «پیش از این، مالکان و رانندگان اتوبوس‌ها با هزینه کم، بهترین لاستیک‌ها را برای چرخ‌های جلو اتوبوس می‌خریدند و بعد از اینکه 30 یا حداکثر 40 درصد از آج لاستیک کم می‌شد آن‌ها را برای چرخ‌های عقب استفاده می‌کردند و برای چرخ‌های جلو مجدداً لاستیک نو می‌خریدند، اما الآن خرید لاستیک مشکل شده و رانندگان ناچار از لاستیک‌های چینی و نامرغوب موجود در بازار استفاده می‌کنند.»
مدیر شرکت تعاونی شماره 16 هم اگرچه لاستیک را عامل اصلی حادثه تصادف اتوبان تهران- قم می‌داند؛ اما معتقد است که عوامل زیادی در این تصادف دخیل هستند.محمد پرتوی مهر می‌گوید: «گرانی بیش از حد قطعات مرغوب به ویژه لاستیک، وضعیت بسیار نامطلوب جاده‌ها و اتوبان‌ها،‌ کم شدن درآمد اتوبوس‌ها و مهم‌تر از همه نبود امدادرسانی جاده‌ای قابل قبول، عواملی هستند که در ایجاد چنین فاجعه‌ای نقش دارند.»وی که حدود 50 سال از عمرش را در حوزه حمل و نقل مسافر سپری کرده است، می‌گوید: «هیچ‌گونه استانداردی در ساخت جاده‌ها و آزادراه‌های ما رعایت نمی‌شود. افزایش بی‌رویه هزینه‌های نگهداری و استهلاک اتوبوس‌ها هم موضوع دیگری است که موجب شده اتوبوس‌داران ناچار به اجناس بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت‌تر رو آورند.»

پرتوی مهر به نحوه امدادرسانی بعد از حادثه هم انتقاد دارد: «اگر یک هلی‌کوپتر امدادگر در این حادثه بود شاید جان تعداد زیادی از هم‌وطنان را نجات می‌داد، در برخی کشور، برای شکستگی در یک سانحه، در کمتر از چند دقیقه امدادگران با هلی‌کوپتر به محل اعزام می‌شوند.»

اسکانیای خوب؛ اسکانیای بد
ازدحام مسافر در غروب پاییزی پایانه غرب، با نزدیک شدن به شب، بیشتر می‌شود؛ مسافران اما می‌خواهند با اتوبوس دیگری غیر از اسکانیا سفر کنند. آنان تا همین چند وقت پیش اسکانیا را از باکیفیت‌ترین اتوبوس‌ها در جاده‌های کشور می‌دانستند. بیش از 11 سال است که خاطره‌های شیرینی با این اتوبوس‌ها برای مسافران رقم خورده اما حالا دیگر ورق برگشته و با اظهارات رییس پلیس راه کشور، اعتماد عمومی از این غول سوئدی سلب شده است. مشکل اینجاست که تاکنون بیش از 50 درصد اتوبوس‌های شرکت‌ها و تعاونی‌ها، اسکانیا بوده و برای برخی مقاصد فقط بلیت اسکانیا وجود دارد که مسافران ناچار بلیت می‌خرند و با اضطراب و نگرانی سوار می‌شوند. مدیر فنی شرکت تعاونی مسافربری شماره 4 اما کیفیت اتوبوس اسکانیا در قیاس با مدل‌های موجود در کشور را قابل قبول می‌داند: «ایراد فنی که به این اتوبوس‌ها وارد است تعبیه باتری ماشین کنار باک سوخت آن است که می‌تواند بعد از وقوع تصادف، احتمال آتش گرفتن آن را افزایش دهد.»

شیشه‌های نشکن
احمد دلپسند، که بعد از بازنشستگی از رانندگی در جاده‌ها، مدرک مدیریت فنی را از سازمان حمل و نقل و راهداری گرفته است، می‌گوید: «بر اساس دستورالعملی که به مدیران فنی ابلاغ شده، آن‌ها اختیاری در وادار کردن رانندگان به استفاده از مارک خاصی از اجناس ندارند و فقط می‌توانند اجناس بی‌کیفیت را معرفی کنند و استفاده نکردن از آن‌ها را توصیه کنند که رانندگان هم گاه به دلیل پرداخت هزینه کمتر، توصیه‌های آن‌ها را نشنیده می‌گیرند و به لاستیک‌های ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت رو می‌آورند.» مدیر فنی شرکت سیر و سفر فرودگاه هم با نظر همکارش موافق است و رسیدگی به عیوب ظاهری اتوبوس از جمله ساییدگی لاستیک‌ها، ترکیدگی شیشه و مانند آن را جزو وظایف مدیران فنی می‌داند: «ابتدا باید دانست که لاستیک به چه دلیل ترکیده است؛ چرا که ممکن است لاستیک بعد از برخورد با گاردریل ترکیده باشد که در این صورت به مارک آن مربوط نیست. اما در شرایط عادی احتمال ترکیدن لاستیک‌های آلمانی یا ژاپنی کم است.

البته خرید لوازم یدکی با مارک معتبر، در شرایط تورمی فعلی بدون حمایت دولت برای صاحبان اتوبوس میسر نیست.» حسین آتش‌باری با اینکه سالیان زیادی در جاده‌های داخلی و بین‌المللی رفت‌وآمد داشته اما یک بار هم تصادف نکرده است؛ با این حال نحوه ساخت اتوبوس‌های جدید را در بالا رفتن تلفات حوادث جاده‌ای دخیل می‌داند: «پیش از این اتوبوس‌ها در هر سمت دو تا خروجی اضطراری داشتند که با ضربه چکش شکسته می‌شد، اما اکنون شیشه‌ها دوجداره‌اند و با ضربات چکش شکستنی نیستند؛ همچنین در عقب اتوبوس‌ها که برای خروج اضطراری است، در این شرایط باز نمی‌شود.» آتش‌باری می‌گوید: «شرکت‌های سازنده می‌توانند در عقب را طوری بسازند تا در شرایطی که در جلو به شدت ضربه خورد، به طور اتوماتیک باز شود و مسافران بعد از تصادف به آسانی بتوانند از اتوبوس خارج شوند.»او البته به مسئولان ذی‌ربط توصیه می‌کند تا پیش از اینکه حوادث اتفاق بیفتد، عوامل تصادفات را شناسایی کنند؛ بر ساخت استاندارد جاده‌ها نظارت کنند؛ به جای گاردریل از ابزارهای بهتری استفاده کنند؛ رانندگان را برای مقابله با وضع بحرانی آموزش دهند؛ به خودروهای بی‌کیفیت اجازه تردد در جاده‌ها ندهند و سرانجام با کاهش تورم، از صنعت حمل‌ونقل کشور حمایت کنند تا دیگر شاهد چنین حوادث ناگواری نباشیم.