به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه پیام ما ، به نظر می‌رسد تنها نقطهٔ مشترک میان صیادان و دولت در مورد صیادی پره در خزر، این باور است: «شرکت‌های تعاونی پره بازدهی اقتصادی ندارند.» ماهیگیران می‌گویند دولت باید مشکلات صید را حل کند و تعدیل چاره نیست، اما دولت می‌گوید باید فشار را دریا به‌نفع پایداری آن کم کرد.
«سال‌هاست که دریا سامان ندارد. هیچ چیزش ساز و باز نیست. قدیم که این‌طور نبود. اما هرجا را دولت دستش گرفت، همین بلا سرش آمده. حالا هم نگفته‌اند چه کسی را. اما قرار است کسانی را تعدیل کنند. بعضی می‌گویند برخی تعاونی‌ها را هم می‌بندند. نمی‌دانیم اگر قرار به بستن باشد حتماً تعاونی‌ها شرق مازندران و گلستان است. آخر این تعاونی‌ها بازدهی ندارند.»
تعدیل به جای حل مشکل
اینها را «جباری» می‌گوید. جباری که همیشه داوطلب صحبت از مشکلات صیادها بوده، به گفتهٔ خودش ۴۰ سال را در دریا سپری کرده است؛ چه روزی که خان نعمتش بی‌دریغ بود، چه سال‌هایی که زرق چندانی نداشت. طوری‌که انگار با خودش حرف می‌زند، می‌گوید: «از خودشان نمی‌پرسند که چه بر سر دریا آوردید. هر سال چقدر دریا را زادآور کردید؟ هر چه ساحل بود دادید به این و آن که ویلا بسازند.
هرچی رودخانه بود، خشک شد. هزار بلا سر دریا آمده. همهٔ صیادهایی که می‌شناسی با خانواده‌هایشان از این دریا روزی داشتند. این سال‌ها را نبین که یک قران و دوزار سود ما از تعاونی‌ها بود. احداث تعاونی جدید است، صیادی که جدید نیست. فصل صید نزدیک است خیلی طول نمی‌کشد که یک فهرست بلند و بالا می‌آورند، می‌گویند این آدم‌ها تعدیل می‌شوند.»از سال ۱۳۹۰ این طرح در سه مرحله و هر سه استان اجرا شد که بیشترین صیادان تعدیل‌شده از استان گیلان بودند.
آقا جباری از تعاونی شهید رجایی صیدگاه میانکاله اینها را می‌گوید. اما «کاکا» و همکارانش در صیدگاه آشوراده هم همین نگرانی‌ها را دارند. کاکا فکر می‌کند این‌همه سال بدون هیچ امکاناتی با هر شرایط سختی بود صید کرده‌اند و نانشان را در دریا گرفته اند. هزار مشکل داشتند که کسی آنها را حل نکرد و حالا تعدیل ساده‌ترین روشی است که می‌شد سراغش رفت: «بنزین که گران شد قرار شد به ما بنزین سهمیه‌بندی بدهند، ندادنند.
قایق‌موتوری‌ها را با بنزین آزاد سوختگیری می‌کنیم. مدام گفتند مسئلهٔ بیمه را حل می‌کنیم، حل نکردند. گرانی نفس ما را برید و هر تعاونی مجبور شد پول میلیاردی برای تعمیر یک تور و لاکَش پرداخت کند، نه وامی دادند نه چاره‌ای پیدا کردند. هر بار هم که ما گفتیم حتی آب و برق نداریم، گفتند شما صیاد مناطق حفاظت‌شده هستید، نمی‌توانیم در این منطقه‌ها لوله آب و برق بیاوریم. حالا به‌جای حل همهٔ این مشکلات، صورت مسئله را پاک می‌کنند.»
ناچار به کارگری هستیم
کاکا از اینکه در روزهای گرم سال و پایان فصل صید، با کارگری روزمزد خرجشان را تأمین می‌کنند، تعریف می‌کند: «کار صیاد این طور بوده. یعنی تا بوده این‌طور بوده؛ شش ماه کار، شش ماه استراحت. اما این ۱۰ سال اخیر انقدر درآمدمان کم شد که همهٔ شش ماه اول سال را با کارگری روزمزد زندگی می‌گذرانیم. چون درآمد صید کفاف همان شش ماه دوم سال را هم نمی‌دهد.
واقعیت این است که دریا صید ندارد. صیادها در فصل صید برای خانه‌های خودشان هم «خورشی» برنمی‌دارند، چه برسد سود و پس‌انداز و مانند این. حالا خدا بزرگ است، ببینیم چه پیش می‌آید. ما که سال‌هاست کار کرده‌ایم. من اگر بیمه بودم احتمالاً چند سال قبل بازنشسته می‌شدم، اما جوان‌ها گناه دارند. فردا همین جوان‌ها بروند صید مجاز، به آنها می‌گویند قاچاقچی. دیگر کسی نمی‌آید بگوید ما آنها را بیکار کردیم.»نه فقط صیادان تعاونی‌های پره بلکه تعداد ۲۵۰ صیاد خاویاری نیز در ساماندهی صید خزر تعدیل شدند.
آنچه صیادهای دو صیدگاه میانکاله و آشوراده می‌گویند اضطراب و نگرانی صیادهای غرب مازندران و گیلان هم هست. به‌ویژه اینکه، آنها فکر می‌کنند میزان برداشت بیشتر از دریا که توسط «پره»های گیلان انجام می‌شود، آنها را مستعد تعدیل می‌کند. «عبدالحسین موسوی» از صیادان انزلی هم اضطراب تعدیل دارد: «کسی به ما توضیحی نداده است، یعنی ما هم از کارشناسان شیلات شنیده‌ایم.
می‌دانم که هیچ ابلاغی هنوز به پره‌های صیادی نشده است، اما قرار است تا فصل صید همهٔ جزئیات را اعلام کنند. شرایط تعدیل را هم نمی‌دانیم. اطلاع نداریم که آیا براساس سابقه کار افراد است، یا سن و سال، شاید هم طبق درآمد تعاونی‌ها. راستش را بخواهید ماییم و همین دریا. نمی‌دانیم اگر تعدیل شویم چه اتفاقی می‌افتد. اصلاً نمی‌دانیم اگر چند پره را یک‌جا تعطیل کنند چه؟ کاش حداقل زودتر به ما می‌گفتند که چه تصمیمی دارند.»
اجرای طرح برای مرحلهٔ چهارم
معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات در گفت‌وگو با پیام ما، تأیید می‌کند که تعدیل پره‌های صیادی در دریای خزر صحت دارد. به گفتهٔ «مصطفی بهشتیان» این طرح با عنوان «ساماندهی و تعدیل» به‌منظور کاهش فشار بر ذخایر منابع آبی ایران، بهره‌برداری پایدار از منابع، اقتصادی کردن شیوهٔ صید پره و نهایتاً کاهش مشکلات بهره‌برداران با پیگیری مسئولان، انجام می‌شود: «براساس مصوبهٔ هیئت وزیران در سال ۷۸ سازمان شیلات ایران موظف به تهیهٔ طرح جامع صید و صیادی در دریای خزر و همچنین ساماندهی و تعدیل شرکت‌های کم‌بازده و اقتصادی کردن فعالیت آنها شده است.»
بهشتیان می‌گوید که فاز نخست این طرح در سال ۱۳۹۱ اجرا شده است: «معاونت صید به‌منظور اجرای طرح تعدیل نسبت به تهیهٔ آیین‌نامه و دستورالعمل اجرایی آن در سال ۱۳۸۸ اقدام و در سال ۹۱، از سوی مقام عالی وزارت به‌منظور اجرا ابلاغ شد. همچنین، اعتبار مورد نیاز طرح در مجموع ۶۳۰ میلیارد ریال تعیین شد. از کل اعتبار مورد نیاز مبلغ ۹۷ میلیارد ریال در اواخر سال ۹۰ تخصیص یافت که توزیع جغرافیایی آن برای سه استان شمالی، با ۷۲ میلیارد ریال، استان گیلان، ۱۵ میلیارد ریال استان مازندران و ۱۰ میلیارد ریال استان گلستان انجام شد.»
براساس توضیح معاون صیادی کشور، در آن زمان، در استان گیلان و به این دلیل که تعداد شرکت‌های تعدیل‌شده زیاد بود، اولویت تعدیل نیز در چهار شرکت این استان قرار گرفت و چهار شرکت، علاوه‌بر پره امید که به تداخل جایگاه با زمین دستگاه‌های دولتی داشت، تعدیل شد. در مجموع ۳۳۵ نفر تعدیل شدند. در مازندران شرکت صیادی پره شهید رزاقی با ۳۵ نفر عضو به‌علت از دست دادن جایگاه، و ۲۵ نفر از شرکت‌های کم‌بازده یعنی جمعه ۶۰ نفر تعدیل شدند. در استان گلستان هم در مجموع ۴۰ نفر تعدیل شدند: «مرحلهٔ دوم تعدیل در سال ۱۳۹۵ و در استان گیلان اتفاق افتاد.
در این سال تعداد شرکت‌های تعدیل‌شده ۱۵ و تعداد اعضای تعدیل‌شده ۱۲۷۸ بود و ۲۰ میلیارد ریال از بدهی اتحادیه نیز پرداخت شد. مرحلهٔ سوم تعدیل در سال ۱۳۹۸_۹۹، با تعدیل ۸۵۷ نفر انجام شد که میانگین کل سن تعدیل ۶۰ سال و بالاترین سن تعدیل ۹۳ سال و مربوط به خاویار بود. از مجموع این تعداد ۲۵۰ خاویاری و ۶۰۷ نفر پره تعدیل شدند. مرحلهٔ چهارم تعدیل در سال ۱۴۰۱ و در استان مازندران انجام شد. البته سال ۱۴۰۰ هزار میلیارد ریال بابت این طرح مصوب شده بود که از این میزان، ۵۰ میلیارد ریال تخصیص دریافت شد و ۲۶ صیاد تعدیل شدند.»
آمار به روز نیست
معاون صید کشور اما هیچ جزئیات دیگری ارائه نمی‌کند. به نظر می‌رسد براساس گفته‌های او تمرکز تعدیل این بار بر مازندران است. صیادان مدام از مشکلات خود می‌گویند و مسائلی که از سوی سازمان شیلات پیگیری نمی‌شود. این سو هم سازمان شیلات معتقد است که پره‌های صیاد در خزر، معمولاً بازدهی اقتصادی ندارد. سازمان شیلات کشور، سامانهٔ تعداد صیادان پره و خاویاری کشور را به‌روزرسانی نکرده است.
براساس آخرین آمار این سازمان، ۱۰ هزار صیاد یعنی ۱۰ هزار خانوار در حاشیهٔ خزر طی سال‌های گذشته (حداقل دو دهه) از راه صید ارتزاق می‌کنند و این علاوه‌بر صیادانی است که آنان را غیرمجاز می‌خوانیم و با فرض غیرقانونی بودن، باز هم از خزر روزی می‌گیرند. طی یک دههٔ اخیر اما مشکل دیگری به‌نام پسرفت آب و پایین آمدن سطح تراز آب دریا هم گریبان حاشیه‌نشینان خزر و به‌ویژه صیادان محلی را گرفته است.
نظر شما