به گزارش سلامت نیوز استان گلستان، استانی با اکوسیستم های ارزشمند طبیعی و البته درگیر خشکی و بحران آب؛ به گونه ای که بسیاری از شهرهای این استان برای تامین آب شرب و کشاورزی، با مشکل مواجه هستند و گرگان، مرکز استان در تمام طول سال گذشته تا امروز حتی در پاییز و زمستان جیره بندی آب دارد.

با اینهمه اما نه مسوولان استانی و نه برنامه ریزان و مدیریت شهری این استان، نه تنها برنامه ای برای تاب آوری این استان در برابر پدیده تغییر اقلیم ندارند بلکه با چیدمان الگوی "توسعه ناپایدار" ، استان و شهروندان آن را به سمت بحران ها و تنش های بیشتر رهنمون می شوند.

مسوولان استان گلستان همچنین دائم از اشتغالزایی طرح هایی همچون "طرح گردشگری آشوراده"، "طرح تله کابین ناهارخوران گرگان"، "طرح تله کابین کبودوال" سخن می گویند و حاضرند برای ایجاد اشتغال چند صد نفری، حتی خلاف قانون عمل کنند؛ اما در این گونه طرح ها مانند انتقال آب، چشم خود را بر روی بیکاری هزاران کشاورز و معیشت خانواده های آنها بسته اند.

به گفته کارشناسان، مزیت‌های واقعی استان با برخورداری از ممتازترین پارک ملی ایران و خاورمیانه، سومین دیوار تاریخی جهان، کهن ترین بافت تاریخی شمال کشور و ثبت ملی شده پیش از اصفهان و یزد، توسعه گردشگری طبیعی و تاریخی است. علاوه بر این، تقویت صنایع محلی مثل نوغانداری، نساجی و تبدیل شالیزارها به پنبه‌زارها می‌تواند به حفظ منابع آبی منطقه کمک کند. با این همه فکر و ذکر مسوولان گلستان و شهرهای آن، اجرای طرح ها و پروژه هایی پرهزینه و آب بر است که برای اجرای آنها، اکوسیستم های طبیعی دچار آسیب جدی و حتی نابودی خواهند شد.

یک تخلف آشکار

محمد درویش عضو بازنشسته "موسسه تحقیقات جنگل هاومراتع" و رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو در گفت وگو با "سلامت نیوز" گفت:« مطابق اسنادی که اداره آب منطقه ای مازندران در سال 1371 منتشر کرده است ( چون در این سال گلستان هنوز استان مستقلی نبوده است)شهرستان رامیان برخوردار از دشتی است که دشت ممنوعه معرفی شده است و طبق قانون، اصولا برداشت آب و حفر چاه، از جایی که دشت ممنوعه است، غیرقانونی است و باید در آن "تعادل بخشی سفره های زیرزمینی" صورت بگیرد.»

او افزود:« حال نه تنها این اتفاق نیفتاده؛ بلکه اخیرا طرحی در دستور کار قرار گرفته است که قرار است به میزان 630 لیتر در ثانیه که برابر با 20 میلیون مترمکعب در سال است، توسط 10 تا 11 حلقه چاه عمیق، آب را از دشت رامیان منتقل کنند و این، یعنی نیاز 200 هزار نفر در یک سال به آب شرب. مشخص است که این رقم، بسیار بیشتر از نیازهای جمعیت امروز وفردای آزادشهر و حومه آن هست.»

فرسودگی شبکه آب آزادشهر

این کنشگر و پژوهشگر محیط زیست همچنین گفت:« طبق گزارشی که رییس آب منطقه ای آزادشهر منتشر کرده، 75 درصد لوله های شهری در آزادشهر دچار فرسودگی هستند و در واقع آب، به دست مصرف کننده نمی رسد. اگر واقعا مشکل، کمبود آب شرب در آزادشهر است، چرا این لوله ها را ترمیم نمی کنند؟»

درویش از مسوولان استان گلستان و شهر آزادشهر پرسید:« پرسش اصلی این است که "آیا بهتر نیست به جای اینکه این همه هزینه های گزاف برای انتقال آب انجام دهید و تا عمق 280 متری زمین را بکنید؛ از انرژی برق استفاده کنید؛ لوله هایی به به این حجم و خاکبرداری و تخریبی که اتفاق می افتد را انجام بدهید، این هزینه را برای مرمت لوله های فرسوده در آزادشهر و مدیریت مصرف بگذارید؟»

او همچنین گفت:« آیا بهتر نیست که ما یک تصفیه خانه فاضلاب در آزادشهر ایجاد کنیم تا بتوانند آب مصرف شده را بازچرخانی کرده و دوباره استفاده کنند؟ نه اینکه فاضلاب آزادشهر راهی رودخانه شده و در نهایت دوباره وارد دریای خزر شود و کیفیت آبزیان و اکوسیستم منطقه را هم به مخاطره بیندازد؛ درآمد صیادی را کم کند و بر بیماری ها بیفزاید! این ها همه پرسش های جدی است که مطرح است.»

نبود گزارش ارزیابی محیط زیستی و سکوت مسوولان استان

نکته دیگری که رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو به آن اشاره کرد نداشتن گزارش مطالعات ارزیابی محیط زیستی" این طرح انتقال آب بود. او گفت:« اینکه چنین طرحی با چنین حجمی، از نظر قانونی نیاز به "گزارش مطالعات ارزیابی محیط زیستی" EIA داشته باشد که این طرح متاسفانه ندارد.»

درویش افزود:« شگفت آور است طرحی که هنوز "گزارش مطالعات ارزیابی محیط زیستی" ندارد چگونه توانسته ردیف بودجه بگیرد؟ چگونه استاندار، فرماندار و بقیه مقامات، سکوت کرده اند در برابر این تخلف؟ »

او تاکید کرد:« در نهایت اجرای چنین طرح هایی منجر به خشک شدن باغ ها در منطقه رامیان خواهد شد؛ همچنین باعث فقیرتر شدن و کدورت بین مردم رامیان و آزادشهر خواهد شد و به مهاجرت منجر خواهد شد. وقتی مردم سرمایه ای نداشته باشند و نتوانند درآمدی داشته باشند از رامیان مهاجرت می کنند و به همان آزادشهری می روند که حالا خودش با "بحران" روبرو هست. اینگونه حل کردن مسائل، می تواند بسیار خطرناک باشد.»

سدی خالی با قطع درخت بالا

پژوهشگ وکنشگر محیط زیست در ادامه با اشاره به اینکه مسوولان برای خواباندن سروصداها به مردم رامیان گفته اند ما برای شما بر روی رودخانه تان یک سد می زنیم و به این ترتیب مشکل تان را حل می کنیم، گفت:« من از رودخانه ای که می خواهند سد بزنند در 28 اسفند 1401 بازدید کردم؛ آنجا یکی از رویشگاه های انبوه جنگلی ما است و حدود 200 هزار اصله درخت در صورت ساخت این سد قطع خواهد شد. این در حالی است که هر درخت به طور متوسط 10 مترمکعب آب را در سال در خودش ذخیره می کند و قطع درختان در واقع، بحران آب و خشکسالی را در درازمدت بیشتر خواهد کرد.»

عضو بازنشته هیات علمی "موسسه تحقیقات جنگل ها ومراتع کشور" افزود:« آن رودخانه مهم ترین منبع تغذیه کننده دشت رامیان است؛ هنگامی که شما بر روی آن سد می زنید و در بالادست آن بارگزاری ایجاد می کنید یعنی عملا، میزان تغذیه دشت رامیان را کمتر کرده و بحران آب را هم برای دشت رامیان و هم برای پایین دست آن یعنی آزادشهر، شدیدتر می کنید. به هر حال راه های زیادی برای حل بحران آب در آزادشهر هست و نیاز نیست برای مردم شهرهای همجوار، ایجاد کدورت و تنش شود. این ها موضوع های جدی است که هنوز درباره آن پاسخی داده نشده است.»

تصفیه فاضلاب و بازچرخانی

درویش همچنین گفت:« ما میلیون ها مترمکعب آب را در شهرهای ساحلی، از جمله شهرهای استان گلستان هدر می دهیم؛ یعنی آبی که وارد شبکه فاضلاب می شود دیگر تصفیه نمی شود. چرا از این آب شیرین که می شود به راحتی آنرا تصفیه کرد؛ استفاده نمی کنیم؟»

او افزود:« برخی کشورهای اتحادیه اروپا تا 18 بار آب را مورد بازچرهانی قرار می دهند. چرا ما از این آب استفاده نمی کنیم؟ ضمن اینکه خود این فاضلاب ها یکی از عوامل اُفت کیفیت منابع آب زیرزمینی هستند و به همین دلیل می گویند که آب در استان گلستان هست؛ اما کیفیت ندارد؛ چون شیرابه، پساب و فاضلاب وارد آن می شود.»

75 درصد لوله های آب در آزادشهر فرسوده است

این پژوهشگر و فعال محیط زیست هشدار داد:« الان وزارت نیرو اعلام کرده که میزان فرسودگی لوله های شهری در کل کشور به 30 درصد رسیده است؛ اما این رقم در آزادشهر 75 درصد است. این آماری است که خودشان اعلام کرده اند. این بالاترین رقم فرسودگی لوله ها در کشور است و من در هیچ نقطه ای از کشور سراغ ندارم. یعنی اگر در چنین شرایطی شما آب را از جایی هم بیاوری، به طور قطع بقیه شبکه را هم خراب و نابود خواهد کرد و اساسا آبی دست مردم را نمی گیرد. در بسیاری از محله های آزادشهر، الان "چشمه" درآمده؛ از بس که این لوله ها شکسته اند و لوله ها همین طور دارد قُل قُل می کند.»

درویش افزود:« وقتی شما فاضلاب را تصفیه نمی کنید، شیرابه های آن زمین های کشاورزی را آلوده می کند؛ کیفیت محصولات را آلوده می کند و می تواند هزینه های سلامت و درمان را در استان، افزایش دهد.»

او در انتها افزود:« اگر ما این اراده را تقویت کنیم که در تمام شهرهای استان گلستان، تصفیه خانه آب وجود داشته باشد که البته تکلیف برنامه پنجم توسعه نیز بوده است؛ با یک تیر چند نشان زده ایم. هم مشکل آب شرب را حل کرده ایم؛ هم مشکل اُفت کیفیت منابع آب سطحی و زیرزمینی و هم مشکل آلودگی و اُفت کیفیت محصولات کشاورزی را و همچنین اُفت کیفیت آب دریای خزر و صیادی را؛ وگرنه بحران آب هر روز شدیدتر شده و جریان حیات را در شهرهای مان مختل خواهد کرد.»

مخالفت جمعی از مردم رامیان با طرح انتقال آب

بیست و پنجم دی ماه 1400 تعدادی از شهروندان رامیان که جوانان و کشاورزان و دیگر گروه های سنی و شغلی را شامل می شد با تجمع در میدان مرکزی شهر، اعتراض خود را به حفاری و لوله گذاری برای اجرای "طرح انتقال آب رامیان" اعلام کرده و خواستار توقف آن شدند.

کشاورزان شرکت کننده که نسل اندر نسل با این شغل، معیشت خود و خانواده شان را می گذرانند نگران بودند که با انتقال آب، حیات شان به خطر بیفتد و شغل خود را از دست بدهند؛ آنهم در استانی که نرخ بیکاری در آن نرخ بیکاری گلستان در آن، ۹.۵ درصد ثبت شده است.

در پایان این تجمع، فرماندار رامیان دستور توقف حفاری برای لوله گذاری را صادر کرد تا پس از بررسی بیشتر طرح در نشست با مدیرکل آب منطقه‌ای گلستان، ابعاد مختلف مساله بررسی و در طرح انتقال آب بازنگری صورت گیرد.