به گزارش سلامت نیوز به نقل از مایوکلینیک، پنومونی عفونتی است که کیسه های هوایی یک یا هر دو ریه را ملتهب می کند. کیسه های هوا ممکن است با مایع یا چرک پر شود و باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس شود. ارگانیسم های مختلفی از جمله باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث ذات الریه شوند.

پنومونی می تواند از شدت خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای 65 سال و افرادی که مشکلات سلامتی یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند جدی‌تر است.

علائم پنومونی

علائم و نشانه های ذات الریه بسته به عواملی مانند نوع میکروب عامل عفونت، سن و سلامت کلی شما از خفیف تا شدید متفاوت است. علائم و نشانه‌های خفیف اغلب شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا اما طولانی‌تر هستند.

علائم و نشانه های پنومونی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد قفسه سینه هنگام نفس کشیدن یا سرفه
• سردرگمی یا تغییرات در آگاهی ذهنی (در بزرگسالان 65 سال و بالاتر)
• سرفه که ممکن است خلط ایجاد کند
• خستگی
• تب، تعریق و لرز
• دمای بدن کمتر از حد طبیعی (در بزرگسالان بالای 65 سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف)
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• تنگی نفس

نوزادان ممکن است هیچ علامتی از عفونت نشان ندهند. یا ممکن است استفراغ کنند، تب و سرفه داشته باشند، بیقرار یا خسته و بدون انرژی به نظر برسند، یا در تنفس و غذا خوردن مشکل داشته باشند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد

اگر مشکل تنفس، درد قفسه سینه، تب مداوم 102 فارنهایت (39 درجه سانتیگراد) یا بالاتر، یا سرفه مداوم دارید، به خصوص اگر چرک سرفه می کنید، به پزشک مراجعه کنید.

به ویژه مهم است که افراد در این گروه های پرخطر به پزشک مراجعه کنند:

• بزرگسالان بالای 65 سال
• کودکان کمتر از 2 سال با علائم و نشانه ها
• افرادی که دارای یک بیماری زمینه ای یا سیستم ایمنی ضعیف هستند
• افرادی که شیمی درمانی می کنند یا داروهایی مصرف می کنند که سیستم ایمنی را سرکوب می کند

برای برخی از افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا مشکلات مزمن ریوی، ذات‌الریه می‌تواند به سرعت به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود.

علل بروز پنومونی

بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ذات الریه شوند. شایع ترین باکتری ها و ویروس ها در هوایی که تنفس می کنیم هستند. بدن شما معمولاً از آلوده کردن این میکروب ها به ریه ها جلوگیری می کند. اما گاهی اوقات این میکروب ها می توانند بر سیستم ایمنی شما غلبه کنند، حتی اگر سلامتی شما به طور کلی خوب باشد.

ذات الریه بر اساس انواع میکروب هایی که باعث آن می شوند و محل ابتلا به عفونت طبقه بندی می شود.

پنومونی اکتسابی از جامعه

پنومونی اکتسابی از جامعه شایع ترین نوع پنومونی است. در خارج از بیمارستان ها یا سایر مراکز مراقبت های بهداشتی رخ می دهد. ممکن است ناشی از:

• باکتری ها: شایع ترین علت پنومونی باکتریایی در ایالات متحده استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. ممکن است یک قسمت (لوب) ریه را تحت تأثیر قرار دهد، (وضعیتی به نام پنومونی لوبار)
• موجودات شبیه باکتری: مایکوپلاسما پنومونیه نیز می تواند باعث ذات الریه شود. معمولاً علائم خفیف‌تری نسبت به سایر انواع پنومونی ایجاد می‌کند که معمولاً آنقدر شدید نیست که نیاز به استراحت در رختخواب داشته باشد.
• قارچ: این نوع ذات الریه در افرادی که مشکلات سلامتی مزمن یا سیستم ایمنی ضعیف دارند و در افرادی که دوزهای زیادی از ارگانیسم ها را استنشاق کرده اند، بیشتر دیده می شود. قارچ های ایجاد کننده آن را می توان در خاک یا مدفوع پرندگان یافت و بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت است.
• ویروس ها، از جمله COVID-19: برخی از ویروس هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می توانند باعث ذات الریه نیزه شوند. ویروس ها شایع ترین علت ذات الریه در کودکان زیر 5 سال هستند. پنومونی ویروسی معمولاً خفیف است. اما در برخی موارد ممکن است بسیار جدی شود. کروناویروس 2019 (COVID-19) ممکن است باعث ذات الریه شدید شود .

پنومونی اکتسابی در بیمارستان

برخی از افراد در طول بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری دیگری به ذات الریه مبتلا می شوند. ذات الریه اکتسابی در بیمارستان می تواند جدی باشد زیرا باکتری های ایجاد کننده آن ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر باشند و افرادی که به آن مبتلا می شوند قبلاً بیمار بوده اند. افرادی که از دستگاه‌های تنفسی (تهویه‌ها) در بخش‌های مراقبت‌های ویژه استفاده می‌ کنند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع پنومونی هستند.

پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی

پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی یک عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز مراقبت طولانی مدت زندگی می کنند یا در کلینیک های سرپایی از جمله مراکز دیالیز کلیه تحت مراقبت قرار می گیرند، رخ می دهد. مانند ذات الریه اکتسابی بیمارستانی، پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی نیز می تواند توسط باکتری هایی ایجاد شود که نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم تر هستند.

پنومونی آسپیراسیون

پنومونی آسپیراسیون زمانی رخ می دهد که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق را به ریه های خود وارد می کنید. اگر چیزی رفلکس طبیعی تهوع شما را مختل کند، مانند آسیب مغزی یا مشکل بلع، یا استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر، آسپیراسیون احتمال بیشتری دارد که دچار این نوع پنومونی شوید.

عوامل خطر

ذات الریه می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. اما دو گروه سنی در بالاترین خطر عبارتند از:

• کودکانی که 2 سال یا کمتر دارند
• افرادی که 65 سال یا بیشتر سن دارند

سایر عوامل خطر عبارتند از:

• در بیمارستان بستری شدن: اگر در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان هستید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات الریه هستید.
• بیماری مزمن: در صورت ابتلا به آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) یا بیماری قلبی، احتمال ابتلا به ذات الریه بیشتر است.
• سیگار کشیدن: سیگار به دفاع طبیعی بدن شما در برابر باکتری ها و ویروس هایی که باعث ذات الریه می شوند آسیب می رساند.
• سیستم ایمنی ضعیف یا سرکوب شده: افرادی که مبتلا به اچ‌آی‌وی/ ایدز هستند، پیوند عضو انجام داده‌اند یا شیمی‌درمانی یا استروئیدهای طولانی‌مدت دریافت می‌کنند، در معرض خطر بیشتری هستند.

عوارض پنومونی

حتی با درمان، برخی از افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه آنهایی که در گروه های پرخطر قرار دارند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند، از جمله:

• باکتری در جریان خون (باکتریمی): باکتری هایی که از ریه های شما وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به سایر اندام ها گسترش دهند و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
• دشواری در تنفس: اگر ذات الریه شما شدید است یا بیماری های مزمن زمینه ای ریوی دارید، ممکن است در تنفس اکسیژن کافی مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه تنفس در حین بهبود ریه داشته باشید.
• تجمع مایع در اطراف ریه ها (پلورال افیوژن): ذات الریه ممکن است باعث ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره قفسه سینه (پلور) را پوشانده است. اگر مایع عفونی شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کنید یا با جراحی خارج کنید.
• آبسه ریه: اگر در یک حفره در ریه چرک ایجاد شود، آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود. گاهی اوقات برای برداشتن چرک به جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در آبسه نیاز است.

جلوگیری از پنومونی

برای کمک به پیشگیری از ذات الریه:

• واکسن بزنید: واکسن هایی برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا در دسترس هستند. در مورد دریافت این واکسن ها با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل های واکسیناسیون در طول زمان تغییر کرده است، بنابراین مطمئن شوید که وضعیت واکسیناسیون خود را با پزشک خود بررسی کنید، حتی اگر به یاد داشته باشید که قبلا واکسن ذات الریه دریافت کرده اید.
• مطمئن شوید که کودکان واکسینه می شوند: پزشکان یک واکسن متفاوت پنومونی را برای کودکان کمتر از 2 سال و برای کودکان 2 تا 5 ساله که در معرض خطر بیماری پنوموکوک هستند توصیه می کنند. کودکانی که در یک مرکز مراقبت از کودکان گروهی حضور دارند نیز باید واکسن را دریافت کنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان بزرگتر از 6 ماه توصیه می کنند.
• بهداشت را خوب رعایت کنید: برای محافظت از خود در برابر عفونت های تنفسی که گاهی منجر به ذات الریه می شود، دست های خود را مرتب بشویید یا از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
• سیگار نکشید: سیگار به دفاع طبیعی ریه های شما در برابر عفونت های تنفسی آسیب می رساند.
• سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید: به اندازه کافی بخوابید، به طور منظم ورزش کنید و یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.

عفونت ریه در میان کودکان و افراد مسن، شایع تر است

یک فوق تخصص ریه به ایرنا گفت: پنومونی یا عفونت ریه (سینه پهلو - ذات الریه) توسط انواع ویروس ها، باکتری ها و حتی قارچ ها ایجاد می شود.
دکتر فاطمه السادات قاسمی با بیان اینکه این بیماری در افراد زیر پنج سال و بالای 60 سال بیشتر مشاهده می شود ، افزود: همچنین در افراد دیابتی ،سیگاری، بیماری های قلبی و نقص ایمنی هم شایع تر است.
وی تصریح کرد: عامل ایجاد پنومونی یا عفونت ریه در فصول مختلف متفاوت است اما در فصول پاییز و زمستان با توجه به شیوع آنفلوانزا و اینکه می تواند ریه را هم درگیر کند احتمال شیوع پنومونی بیشتر است.
این فوق تخصص افزود: واکسیناسیون آنفلوانزا در افراد در معرض خطر می تواند کمک کننده باشد.

ضرورت شستن مداوم دست ها

وی با بیان اینکه برخی دستورالعمل تا حدود زیادی می تواند از ابتلا به پنومونی (عفونت ریه) پیشگیری کند اظهار داشت: شست و شوی مکرر دست ها، دوری گروه های خطر از افراد مبتلا به بیماری آنفلوانزا و استفاده از ماسک در پیشگیری از این بیماری، بسیار کمک کننده است.
دکتر قاسمی خاطرنشان کرد: رعایت بهداشت فردی و شناخت عوامل خطر و راه های پیشگیری به شناخت و درمان سریع این بیماری کمک فراوانی می کند، همچنین تشخیص زودرس بیماری می تواند هم از ایجاد عوارض پیشگیری کند و هم شانس سرایت به افراد دیگر را کاهش دهد.

25 درصد مراجعان به اورژانس، بیماران ریوی هستند

یک متخصص بیماری های داخلی گفت: بطور متوسط حدود ٢٥ درصد از مراجعان سرپایی به کلینیک داخلی و بستری در اورژانس، بیماران ریوی هستند.
دکتر مریم دهقان افزود: تعداد مراجعین در فصول مختلف سال متفاوت خواهد بود بعنوان مثال بیشتر موارد تشدید بیماری و ابتلا به پنومونی در فصول سرد سال ایجاد می شود.

بیشتر بدانید:چه کسانی در معرض عفونت شدید ریه قرار دارند؟

پنومونی چیست؟

دکتر دهقان در ادامه در تعریف پنومونی اظهار داشت: پنومونی بیماری التهابی ریه است که در آن کیسه های هوایی (آلوئولها) متورم و پر از مایعات شده و در نتیجه اکسیژن رسانی و تبادلات گازی کاهش می یابد و اگر در اثر عوامل عفونی مانند باکتری، ویروس ، قارچ یا انگل ایجاد شود در اصطلاح عامه به آن سینه پهلو یا ذات الریه گفته می شود.
وی خاطر نشان کرد: البته قابل ذکر است که نوعی از التهاب ناشی از داروها و یا بیماریهای خود ایمنی نیز وجود دارد که به آن پنومونیت اطلاق می شود.

شیوع پنومونی در اطفال و افراد مسن، بیشتر است

دکتر دهقان در ادامه گفت: پنومونی در هر سنی ممکن است ایجاد شود ولی میزان بروز آن در دو گروه سنی اطفال و افراد مسن، بیشتر است.

علل و عوامل ایجاد پنومونی

این متخصص بیماری های داخلی در مورد علل و عوامل پنومونی هم یادآور شد: علل عفونی در ایجاد این بیماری دخیل هستند اما عواملی چون مصرف سیگار، دخانیات و الکل، آسم و بیماری های انسدادی و ساختمانی ریه ،سن بالا، ضعف سیستم ایمنی بدن در شرایطی مانند ایدز یا سرطان و مصرف مواد سرکوب کننده این سیستم مستعد افزایش این بیماری است.
به گفته وی همچنین دیابت و نارسایی کلیوی و یا قلبی، تشنج، مواجهات خاص مانند تماس با پرندگان، خرگوش، گربه و دام ه موثر است.

شایع ترین علایم و نشانه ها

این متخصص داخلی گفت: تب در اکثر اوقات، خلط گاهی همراه با خون، تنگی نفس و درد قفسه سینه و در موارد شدید کاهش سطح هوشیاری از جمله علائم این بیماری است.

درمان پنومونی

وی با بیان اینکه درمان پنومونی یا عفونت ریه بستگی به عامل ایجاد کننده این بیماری دارد گفت: به عنوان مثال در عفونت های باکتریال، آنتی بیوتیک مناسب با تجویز پزشک توصیه می شود و در تمام موارد در فرد مبتلا به پنومونی، استراحت کافی، مصرف مایعات و کنترل تب لازم است.
دکتر دهقان خاطر نشان کرد: درمان پنومونی بسیاری اوقات بصورت سرپایی انجام و در موارد شدید فرد در بخش بیمارستانی یا مراقبت های ویژه بستری می شود.

بیشتر بدانید: پنومونی را چگونه تشخیص دهیم؟

راههای پیشگیری عفونت ریه

این متخصص داخلی ، ترک سیگار ، پرهیز از آلاینده های محیطی و دود حاصل از گرم کردن یا پخت و پز داخل خانه با چوب، تزریق واکسیناسیون مانند واکسن آنفلوانزا، پنوموکوک ، سیاه سرفه، آبله مرغان و سرخک را از جمله راههای پیشگیری از این بیماری بیان کرد.
وی اظهار داشت: اقدامات زیست محیطی و درمان بیماریهای زمینه ای و کنترل عوامل خطر، اجتناب از تماس مستقیم با ترشحات ریوی فرد مبتلا مثلا با استفاده از ماسک، رعایت بهداشت دست ها، مراقبت بهداشتی مناسب دهان و دندان و کنترل سایر عوامل مستعد کننده از دیگر راههای پیشگیری است.
وی افزود: قطعا آلودگی های محیطی و جوی، مشاغل و مواجهات شغلی خاص، کار در معادن، مصرف دخانیات و الکل در ایجاد بیماریهای ریوی دخیل هستند.

سیگار، مهمترین عامل سرطان ریه است

دکتر دهقان با بیان اینکه مصرف سیگار موجب سرطان ریه می شود گفت: به همه افراد برای پیشگیری از ابتلا به سرطان ریه توصیه می شود در قدم نخست از مصرف سیگار و هرگونه مواد مخدر خودداری کنند.
دکتر دهقان افزود: در مورد مشاغل پرخطر به حداقل رساندن تماس های شغلی و استنشاق مواد مضر با استفاده از ماسک حتما کمک شایانی در کاهش ابتلا به اینگونه بیماری خواهد کرد و در کنار موارد مذکور واکسیناسیون بموقع و مناسب و درمان سریع بیماری های زمینه ای نیز توصیه می شود.

ترک سیگار، بعنوان مهم ترین عامل زمینه ساز

وی مهم ترین راههای پیشگیری از ابتلا به سرطان ریه را ترک سیگار بعنوان مهم ترین عامل زمینه ساز، به حداقل رساندن مواجهات شغلی با استفاده از ماسک های تنفسی و درمان بموقع و مناسب بیماری های زمینه ای ریوی اعلام کرد.

ترزیق واکسن آنفلوانزا برای افراد در معرض خطر

وی ادامه داد: واکسیناسیون آنفلوانزا برای اکثر افراد با بیماری زمینه ای مزمن (از قبیل بیماران مبتلا به دیابت و نارسایی قلبی و کلیوی و ابتلا به نقص ایمنی) و نیز افراد مسن و خانم های باردار در فصل شیوع آنفلوآنزا توصیه می شود.

عفونت ها با تغذیه، رابطه دو سویه دارند

یک متخصص تغذیه و رژیم درمانی هم گفت: عفونت ها با تغذیه یک رابطه دو سویه دارند به این معنی که اگر وضعیت تغذیه فرد مشکل پیدا کند امکان ابتلا به عفونت یا تشدید عفونت ها نیز وجود دارد.

دکتر حسن مظفری افزود: اگر فردی مبتلا به بیماری عفونی شود تبعاتی چون کم اشتهایی هم در پی دارد که این موجب مصرف انرژی زیاد در بدن می شود.
وی خاطرنشان کرد: به ازای هر درجه تب در فردی که عفونت دارد 13 درصد انرژی مورد نیاز فرد افزایش می یابد و از این رو نیاز است که فرد به موضوع تغذیه توجه جدی داشته باشد.
دکتر مظفری افزود: به دلیل تغذیه نامناسب، بدن به عفونت ها خوش آمد می گوید و از طرف دیگر اگر عفونت گسترش پیدا کند وضعیت تغذیه فرد هم با مشکل مواجه می شود.

وی یادآور شد: کسانی دچار عفونت می شوند باید به مراقبت و تغدیه خاص توجه داشته باشند.
مظفری اضافه کرد: برخی باورهای غلط در مورد بیماری های عفونی وجود دارد مبنی بر اینکه فرد باید غذا کم بخورد و استراحت کند درصورتیکه که زمانی عفونت رخ می دهد فرد باید غذاهای مقوی با توجه به عفونت خود مصرف کند تا با کمبود تعذیه ای روبرو نشود.
وی تصریح کرد: افراد مبتلا به عفونت ها باید در زمان بیماری مواد مغذی و مکمل های آن را دریافت کنند تا ضمن کاهش عفونت، زودتر بهبود یابند.
بخش قابل توجهی از جامعه ما بسیاری از بیماری ها را جدی نمی گیرند و از کنار آن بی تفاوت می گذرند بویژه بیمارهایی همچون عفونت های ریه که می تواند در صورت عدم رسیدگی به موقع، منجر به عفونت های شدید و حتی مرگ شود.
ضروری است بخش بهداشت و درمان جامعه هم حضور پر رنگ تری در این زمینه داشته باشد و با ارائه آموزش های لازم، شهروندان و بخصوص آنهایی که مدام با آلاینده ها درگیر هستند را با خطرات ناشی از بیماری های ریوی بیشتر آشنا سازد.
داشتن جامعه سالم و به دور از بیماری ها، آرزویی دست نیافتنی نیست اگر بهداشت و درمان را جدی بگیریم و پیشگیری را در اولویت برنامه های روزمره رندگی خود قرار دهیم.