سلامت نیوز: گزارش ما درباره یک خلأ قانونی، سهل‌انگاری و شاید فرار مالیاتی برخی از پزشکان است. حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا در برخی از مطب پزشکان دستگاه کارتخوان برای پرداخت هزینه معاینه وجود ندارد؟ آیا هنوز باتوجه به پیشرفت علم و فناوری و تکنولوژی باز هم باید پزشکان مطب‌ها به شکل سنتی از بیماران ویزیت دریافت کنند؟ شاید هم این گروه از پزشکان اعتقادی به استفاده از دستگاه کارتخوان ندارند! یا اینکه تمایل دارند بیماران برای معاینه خود هزینه را مثل آن قدیم و ندیم که خبری از کارت اعتباری و دستگاه «پز» نبود نقدی پرداخت کنند؟

به گزارش سلامت نیوز، روزنامه ایران نوشت: چندی پیش سخنگوی وزارت بهداشت نیز بر لزوم داشتن کارتخوان در مطب پزشکان بویژه برای پزشکانی که مبالغ بالایی را باید از بیماران دریافت کنند، تأکید کرد و گفت که از نظر قانونی نه وزارت بهداشت و نه سایر وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی نمی‌توانند مشاغل مختلف را ملزم کنند که چطور ارقام و هزینه‌هایشان را دریافت کنند، اما ممکن است حتی در پرداخت حق ویزیت معمولی یا رقم‌های درشت مشکلاتی برای مردم ایجاد شود که ما از این بابت از مردم عذرخواهی می‌کنیم. از سوی دیگر به‌گفته معاون حقوق بشر و امور بین‌الملل وزیر دادگستری حذف دستگاه کارتخوان در مطب برخی پزشکان توهین به مردم و بیماران است و نشان می‌دهد که آن پزشک، فرد متخلفی است و حتماً به‌عنوان تخلف انتظامی قابل تعقیب کیفری است.  برای پاسخ به شائبه‌هایی که در این زمینه وجود دارد به سراغ چند مطب در مرکز و شمال شهر تهران رفتیم و با چند تن از مسئولان وزارت بهداشت و نظام پزشکی گفت‌و‌گو کردیم.

فرار مالیاتی یا دریافت پول ویزیت بیشتر؟
«دستگاه کارتخوان نداریم، لطفاً پول نقد همراه داشته‌باشید». این جمله را روی چند کاغذ A4 چاپ کرده‌اند و چسبانده‌اند روی دیواری که مراجعه‌کنندگان و بیماران نشسته‌اند. مطب شلوغ است، بیشتر کسانی که اینجا آمده‌اند مشکل قلبی دارند. منشی هر بیماری که نوبتش می‌شود صدا می‌زند پول ویزیت را می‌گیرد و راهنمایی‌اش می‌کند به داخل. آنهایی که پول نقد همراه ندارند باید بروند بیرون ساختمان و چند صدمتر بالاتر از دستگاه خودپرداز پول بگیرند.
نوبت به پیرمردی می‌رسد که توان ایستادن روی پایش را ندارد. پسر جوانش دستش را گرفته تا ببرد داخل اتاق دکتر. خانم منشی می‌گوید لطفاً 60 هزار تومان هزینه ویزیت را پرداخت کنید. همراه بیمار کارت بانکی‌اش را روی پیشخوان می‌گذارد. منشی سگرمه‌هایش را توی هم می‌کند و می‌گوید: «دستگاه پزمان خراب است، نوشتیم و زدیم روی دیوار.» مرد جوان که گویی منتظر بوده عصبانیتش را روی کسی خالی کند شروع می‌کند به غرغر کردن:«یعنی چی خانم کارتخوان نداریم؟ مگه اینجا روستاست که می‌گین دستگاه نداریم. من که نمی‌تونم پدرمو ول کنم برم بیرون از بانک پول بگیرم. شما وظیفه دارین برای مطب‌تون دستگاه تهیه کنید.»
برخی از بیماران که روی صندلی‌های انتظار تکیه زده‌اند چشم دوخته‌اند به دیالوگ‌های خانم منشی و مرد جوان. زن میانسالی که کنارم نشسته شروع می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌کند به تجزیه و تحلیل و فرضیاتش را از نبود دستگاه کارتخوان به خوردم می‌دهد: «اینا از قصد کارتخوان توی مطبشون نمی‌گذارن، می‌دونی چرا؟ به‌خاطر اینکه پول زیادی از بیمارها بگیرن. توی روزنامه خوندم هزینه ویزیت پزشکای فوق‌تخصص 45 هزار تومانه ولی اینجا 60تومن می‌گیرن. برای اینکه تخلفشون اثبات نشه کارتخوان روی میزشون نمیذارن.»
حرف‌های او را زن جوانی که همراه پسر 3 ساله‌اش کنارم نشسته‌اند، قطع می‌کند: «به‌نظرم زیاد ربطی به اضافه پول گرفتن نداره. اینا برای اینکه مشخص نشه چقدر درآمد دارن کارتخوان استفاده نمی‌کنن. خانم می‌دونی این دکترها چقدر درآمد دارن؟ حساب کن از عصر تا ساعت 9شب چندتا مریض میاد و میره. تازه این دکتر جای دیگه هم مطب داره. روزی 60-50 تا مریض ببینه میشه 4میلیون تومن. ماهی فقط 30 میلیون تومن از مریض‌ها ویزیت می‌گیره. چندتا هم عمل جراحی داره که پولش از پارو می‌زنه بالا. خب با این درآمد هیچوقت نمیاد کارتخوان بذاره که فردا اداره مالیات بخواد ازش مالیات بگیره خصوصاً دکترهای زنان و زایمان تقریباً 80درصد شون کارتخوان ندارند.»
زن جوان برای خودش همین‌طور حساب و کتاب می‌کند و مرد جوان با چهره‌ای برافروخته پدرش را روی صندلی می‌نشاند و زیرلب غرولندی می‌کند از مطب می‌زند بیرون برای گرفتن پول از عابربانک.
پیش منشی می‌روم و به او می‌گویم چرا دستگاه کارتخوان نصب نمی‌کنند تا بیمارها یا همراهانشان مجبور نشوند بروند دنبال پول نقد. منشی که انگار سؤال بی‌جایی از او پرسیده باشد جواب می‌دهد:«خط تلفن اینجا خرابه نمی‌شه دستگاه کارتخوان وصل کرد.»

-خب چرا درستش نمی‌کنید؟
-فعلاً وقت نیست. بعد از عید.

-خب تا عید 3 هفته وقت هست.
-خانم شما وکیل وصی مردم هستی.

- نه ولی این حداقل کاری است که می‌توانید برای بیماران و مراجعه‌کنندگان‌تان انجام بدهید.
صحبت‌های جدی ما را مردجوانی که چند دقیقه پیش برای گرفتن پول از مطب بیرون زده‌ بود قطع می‌کند. پول را پرت می‌کند روی میز منشی و زیربغل پدرش را می‌گیرد و می‌برد داخل. منشی به طرفش می‌دود که آقا آقا توی اتاق بیمار هست و مرد جوان بی‌اعتنا در را باز می‌کند.
سرکشی‌ام به چند مطب دیگر نشان می‌دهد که بیشتر مطب‌ها کارتخوان دارند ولی گزارش ما معطوف به آنهایی است که از کارتخوان استفاده نمی‌کنند. از بین 10 مطب و 2 مرکز درمانی خصوصی که بازدید کردم 3مطب دستگاه کارتخوان نداشت. یک منبع آگاه که نمی‌خواهد اسمی از او در این گزارش برده شود درباره تخلفات تعداد اندکی از پزشکان برای فرار مالیاتی می‌گوید: «برخی از پزشکان به خاطر اینکه مالیات ندهند یا کمتر مالیات بپردازند در مطب‌هایشان دستگاه کارتخوان نصب نمی‌کنند یا اینکه دستگاه‌های کارتخوان را به اسم افراد دیگری ثبت می‌کنند تا میزان درآمدشان مشخص نشود. مراکز درمانی خصوصی هم به‌خاطر نظارت‌هایی که بر فعالیت‌شان می‌شود نمی‌توانند چنین تخلفاتی کنند و این نوع تخلف بیشتر در مطب‌های خصوصی صورت می‌گیرد.»

وجود دستگاه کارتخوان باید در پروانه مطب پزشکان قید شود
دکترعلیرضا عسگری، مدیرکل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت در پاسخ به اینکه آیا حذف دستگاه کارتخوان در مطب‌ها از سوی پزشکان منع قانونی ندارد، گفت: «واقعیت امر این است همانطوری که تکریم ارباب رجوع یکی از وظایف هرگونه نهاد خدماتی است، مطب‌ها و مراکز درمانی هم به‌خاطر شأنی که برای مردم قائلند بهتر است برای راحتی بیمار دستگاه کارتخوان داشته باشند. بنابراین نه فقط ما بلکه هر کسی در هر قسمت ارائه دهنده خدمت تلاش می‌کند کار مردم براحتی انجام شود.» او با بیان اینکه اغلب پزشکان در مطب‌های‌شان دستگاه کارتخوان دارند، افزود: «هیچگونه اجبار قانونی مبنی بر وجود دستگاه کارتخوان در مطب‌ها نداریم. بالاخره خلأ قانونی در مراکز درمانی سرپایی مشابه همه جاهایی که حساب‌های مردم رد و بدل می‌شود، وجود دارد.»
به‌گفته دکترعسگری، وجود دستگاه کارتخوان در مطب‌ها منجربه شفافیت مالی بین بیمار و پزشک می‌شود اما تاکنون اجبار قانونی دال بر اینکه باید در مطب پزشک دستگاه کارتخوان باشد، نداشته‌ایم. هر چند بحث‌شان و کرامت انسان‌ها برای جلوگیری از اینکه مردم به‌سختی و دردسر نیفتند در اینجا مطرح است. وزارت بهداشت نیز مدافع این امر است، از این‌رو وزیر بهداشت در یکی از نامه نگاری‌ها با دیوان محاسبات کشور درخواست کرده‌اند به این موضوع رسیدگی کنند.
 او در پاسخ به اینکه آیا در پروانه مطب‌ها به وجود دستگاه کارتخوان اشاره‌ای شده است یا خیر، می‌گوید: «پروانه مطب پزشکان از سوی سازمان نظام پزشکی کشور صادر می‌شود و از این حیث هم می‌تواند این موضوع را جزو التزامات قرار دهد، چرا که هویت مطب به پروانه مطب است. محل اعمال قانون و احراز شرایط برای اعمال پروانه هم سازمان نظام پزشکی است. از این‌رو وزارت بهداشت از سازمان نظام پزشکی درخواست کرده در اعطای پروانه‌های جدید و تمدید پروانه‌های قبلی وجود دستگاه کارتخوان در مطب به‌عنوان ضروریات لحاظ شود.»

مدیر کل دفتر نظارت و اعتباربخشی امور درمان وزارت بهداشت وجود دستگاه کارتخوان را از چند بعد قابل بررسی می‌داند؛ نکته نخست از منظر او نبود اجبار قانونی در این خصوص است؛ دوم آنکه وزارت بهداشت به لحاظ ایجاد شفافیت مالی و حفظ‌ شأن و کرامت انسانی از جهت اینکه بیماران هنگام مراجعه به مطب به سختی نیفتند از رفع این خلأ قانونی حمایت می‌کند.
در مکاتبه وزیر بهداشت با دیوان محاسبات هم آمده است؛ سازمان نظام پزشکی کشور باید در اعطای پروانه و تمدید مطب به وجود دستگاه کارتخوان در مطب‌پزشکان تأکید کند.
کارشناسان امور اقتصادی و مالیاتی معتقدند، برداشتن دستگاه کارتخوان نوعی فرار مالیاتی به حساب می‌آید و با توجه به پیگیری وجوه پرداختی دستگاه کارتخوان توسط اداره مالیات، عده‌ای از پزشکان دستگاه‌های کارتخوان خود را برای جلوگیری از مشخص شدن درآمدشان جمع کرده یا مدام اظهار می‌دارند دستگاه کارتخوان قطع است و به این ترتیب بیماران را برای پرداخت هزینه ویزیت سردرگم کرده‌اند.
اگرچه سازمان امور مالیاتی برداشتن دستگاه‌های کارتخوان را در مطب‌ها نوعی فرار مالیاتی می‌داند اما به نظر می‌رسد به‌خاطر نبود قانون در این زمینه نمی‌تواند با این اقدام برخی از پزشکان برخورد کند. به گفته دکتر عسگری، سازمان امور مالیاتی اگر احساس کرد که نهاد یا سازمانی به‌خاطر خلأ قانونی از دادن مالیات فرار می‌کند باید به موضوع ورود کند در عین حال سؤال اینجاست آیا پیش از این‌که دستگاه کارتخوان در مطب‌ها نبود نباید پزشکان مالیات می‌دادند؟
در همین زمینه رئیس سازمان امور مالیاتی کشور چندی پیش در برنامه گفت‌و‌گوی ویژه خبری از فرار مالیاتی گسترده پزشکان خبر داد. او سهم پزشکان از فرار مالیاتی را 600 میلیارد تومان عنوان کرد هر چند حرف‌های سید کامل تقوی‌نژاد واکنش‌های زیادی را به راه انداخت اما با این حال مسئولان این سازمان از تلاش بیشتر برای دریافت سهم واقعی پزشکان از مالیات کل کشور خبر می‌دهند. در این میان اما عده‌ای از مسئولان که به نحوی با جامعه پزشکی مربوط‌اند فرار مالیاتی پزشکان را محدود می‌دانند و معتقدند؛ تنها بخش اندکی از پزشکان مالیات پرداخت نمی‌کنند و حتی طبق برآوردی که انجام شده میزان پرداخت مالیات پزشکان از صنوفی مانند جواهرفروش‌ها بیشتر است.
بیشتر پزشکان خدمات سرپایی درمانی مانند نوارقلب، سونوگرافی، اکوکاردیوگرافی قلب، آندوسکوپی، نوار عصب و... را در مطب‌های‌شان انجام می‌دهند و چنانچه نیاز به دریافت پول نقد از عابر بانک به جای پرداخت در دستگاه کارتخوان باشد، عملاً به‌دلیل آنکه سقف پرداخت عابربانک‌ها 200هزار تومان است وگاهی هزینه‌های درمانی بیشتر از این مبلغ می‌شود بنابراین کار بیماران لنگ می‌ماند. بر این اساس مسئولان وزارت بهداشت از سازمان نظام پزشکی درخواست می‌کنند در جهت تکریم ارباب رجوع این تسهیلات را برای مردم ایجاد کنند.

دکتر علی ماهر، معاون امور فنی و برنامه‌ریزی وزارت بهداشت فرار مالیاتی پزشکان را به نحوی که از سوی عده‌ای در رسانه‌ها مطرح می‌شود، نمی‌پذیرد:«بدهی سازمان‌های بیمه‌گر به وزارت بهداشت موجب شده پزشکان دریافتی خود را از مراکز درمان دولتی با چند ماه تأخیر دریافت کنند. در زمان پرداخت نیز ابتدا مالیات‌شان کسر می‌شود سپس دریافتی پزشک به حسابش واریز می‌شود از سوی دیگر در مراکز درمان خصوصی هم سیستم بیمه حاکم است و پزشکان مالیات‌شان را از طریق بیمه پرداخت می‌کنند.»
معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی کشور که مرجع رسیدگی به‌ تخلفات پزشکان است درباره حذف دستگاه کارتخوان در مطب عده‌ای از پزشکان به روزنامه ایران می‌گوید: «وجود دستگاه کارتخوان در مطب پزشکان نه آیین نامه، نه قانون و نه دستورالعمل است که برای اجرا به پزشکان ابلاغ شده باشد یعنی حتماً پزشک باید دستگاه کارتخوان داشته باشد. بنابراین شما بگویید کجا نوشته‌اند که وجود دستگاه کارتخوان در مطب‌ها الزامی است ما بگوییم برندارند؟»
دکتر علی فتاح در پاسخ به اینکه آیا پزشک قصدش از حذف دستگاه کارتخوان پنهان کاری و عدم شفافیت مالی بین بیمار و او نیست، توضیح داد:«برای اینکه تخلف و جرم صورت بگیرد باید قانون درباره آن تخلف و جرم توضیح داده باشد. بنابراین اول باید ما قانون را به پزشکان ابلاغ کنیم و سپس انتظار همراهی داشته باشیم از سوی دیگر ویزیت پزشک 30تا 40 هزار تومان است پرداخت این رقم به‌صورت نقد در مطب دردسر زیادی برای بیمار ندارد اما وضعیت وقتی سخت می‌شود که بیمار به مراکز تشخیصی مانند آزمایشگاه‌ها و رادیولوژی مراجعه می‌کند که آنها هم هیچ الزام قانونی مبنی بر داشتن دستگاه کارتخوان ندارند.»
او با تأکید بر اینکه وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی کشور و سازمان امور اقتصاد و دارایی نیز دستورالعملی مبنی بر الزام مطب‌های پزشکی به تجهیز دستگاه کارتخوان صادر نکرده‌اند، اضافه می‌کند:«البته ما به لحاظ اخلاقی توصیه می‌کنیم به‌خاطر نبود پول نقد و خرد بهتر است پزشکان برای آسایش و راحتی بیمار دستگاه کارتخوان در مطب‌های‌شان بگذارند اما در قانون اجباری در این زمینه وجود ندارد.» در هر حال وجود دستگاه کارتخوان به نوعی رابطه مالی پزشک و بیمار را حذف و از پدیده زیرمیزی جلوگیری می‌کند. معاون انتظامی سازمان نظام پزشکی می‌گوید:«ما فقط به اجرای قوانین از سوی پزشک تأکید و نظارت داریم اینکه پزشک دستگاه کارتخوانش را از مطب جمع کرده یا پول را به‌صورت نقدی از بیمار دریافت می‌کند ربطی به دادسرای نظام پزشکی ندارد. نحوه گردش کار و موارد منجربه تخلف مانند دریافت اضافی از سوی پزشکان باید از سوی معاونت درمان وزارت بهداشت نظارت و پیگیری شود.
معاونت انتظامی سازمان نظام پزشکی بر آیین نامه نظارت می‌کند وقتی چیزی آیین نامه ندارد نمی‌توانیم بر آن نظارت کنیم.هر چند معتقد هستیم وجود دستگاه کارتخوان منجربه تعجیل در کار و حفظ آسایش و راحتی بیماران می‌شود.»