سلامت نیوز-*هادی درویشی:در ایران آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد که 33 تا 39.3 درصد مرگ و میرها در کشور ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است.

به گزارش سلامت نیوز، بیماریهای قلبی – عروقی رتبه نخست علت مرگ و میر در جهان را به خود اختصاص داده و بیشتر مردم دنیا هر ساله بیشتر از هر علت دیگری جان خود را بعلت بیماریهای قلبی و عروقی از دست می دهند، طبق برآورد صورت گرفته 17.5 میلیون نفر در جهان در سال 2012 بعلت بیماریهای قلبی عروقی فوت نموده اند که 31 درصد از کل موارد مرگ و میرها را شامل می شود، از این مرگها حدود 7.4 میلیون به بیماری عروق کرونر قلب و 6.7 میلیون ناشی از سکته های قلبی و مغزی بوده است، بیش از  سه چهارم مرگ و میر قلبی و عروقی در کشورهای کم درآمد و با در آمد متوسط رخ می دهد. از 16 میلیون مرگ و میر زیر70 سال بعلت بیماریهای غیر واگیر،82درصد آن در کشورهای کم در آمد و با در آمد متوسط ایجاد می شود و 37 درصد این بار مرگ و میر بعلت بیماریهای قلبی و عروقی است.

در ایران نیز آمارهای رسمی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نشان می‌دهد که 33 تا 39.3 درصد مرگ و میرها در کشور ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی است، به‌طوری که ایران رکورددار بالاترین آمار مرگ قلبی در جهان نامیده شده است، بر اساس این گزارش، روزانه 300 نفر در کشور بر اثر عوارض قلبی فوت می‌کنند و این در حالی است که شیوه زندگی و نوع تغذیه مردم، ریسک بروز این بیماری را به حداکثر رسانده است. بیماریهای قلبی- عروقی اولین علت مرگ با 39.3 درصد کل موارد مرگها می باشد که از این تعداد 19.5درصد آن مربوط به سکته قلبی،9.3 درصد ناشی از سکته مغزی،3.1مربوط به فشار خون بالا و مابقی مربوط به سایر بیماریهای قلبی- عروقی می باشد. اکثر بیماریهای قلبی و عروقی با اصلاح عوامل خطر رفتاری مانند استعمال دخانیات، رژیم غذایی ناسالم و افزایش وزن و چاقی و همچنینانجام فعالیت جسمانی می توان از آنها پیشگیری کرد. افراد مبتلا به بیماریهای قلبی و عروقی و یا کسانی که در معرض خطر قلبی و عروقی بالا (با توجه به وجود یک یا چند عامل خطرمانند فشار خون بالا، دیابت، افزایش چربی خون) هستند نیاز به تشخیص زود هنگام و استفاده از مشاوره و خدمات پزشکی مناسب جهت پیشگیری از این بیماریها را دارند.

بیماری قلبی و عروقی چیست؟
بیماریهای قلبی و عروقی(CVD) یک گروه از اختلالات عمده قلب و عروق هستند که عبارتند از 1- بیماری عروق کرونر قلب2-بیماری عروق مغزی 3- بیماری شریان محیطی4- بیماری روماتیسم قلبی 5- بیماری مادرزادی قلبی6- ترومبوز ورید و آمبولی ریه که شامل لخته شدن خون در پاهاست که می تواند بسمت قلب حرکت کند، می باشند. حوادث قلبی و سکته معمولا حاد هستند و به طور عمده بعلت انسداد عروق از جریان خون بسمت قلب و مغز جلوگیری می شود. رایج ترین دلیل این اختلال ایجاد رسوبات چربی بر روی دیواره داخلی عروق تامین کننده قلب و مغز هستند سکته مغزی می تواند با خونریزی از یک رگ خونی در مغز و یا از لخته شدن خون ایجاد شود.

عوامل خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی چیست؟
از مهمترین عوامل خطر رفتاری ایجاد کننده بیماری قلبی و عروقی و سکته ها می توان به رژیم غذایی ناسالم، عدم فعالیت جسمانی و مصرف دخانیات و همچنین مصرف الکل اشاره کرد. اثرات عوامل خطر رفتاری ممکن است بعنوان افزایش فشار خون، قند خون بالا، چربی بالا و اضافه وزن و چاقی خود را نشان دهد این عوامل خطر در مراکز مراقبت های اولیه بهداشتی اندازه گیری و ریسک افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی و سایر عوارض مشخص می شود. قطع مصرف دخانیات، کاهش نمک در رژیم غذایی، مصرف میوه ها و سبزیجات، فعالیت جسمانی منظم و عدم مصرف الکل نشان داده است که باعث کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی می شود. علاوه بر این درمان دارویی دیابت، فشار خون بالا، و چربی بالا برای کاهش خطر بیماریهای قلبی و عروقی و جلوگیری از حملات قلبی و عروقی و سکته مغزی ضروری می باشد. در زمینه کاهش بار بیماریهای قلبی و عروقی سیاست های بهداشتی برای ایجاد محیط مساعد برای ایجاد انگیزه در افراد برای اتخاذ و حفظ رفتارهای سالم ضروری می باشد. عواملی مانند جهانی شدن، شهر نشینی و پیر شدن جمعیت که بازتابی از تغییرات اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی است همچنین فقر، استرس و عوامل ارثی در ایجاد بیماریهای قلبی موثرند.

علایم شایع بیماریهای قلبی و عروقی چیست؟
علائم سکته قلبی و مغزی ممکن است اولین هشدار از بیماریهای زمینه ای باشد، علائم حمله قلبی عبارتند از: درد یا ناراحتی در قفسه سینه، درد یا ناراحتی در بازوها، شانه چپ، آرنج فک و یا پشت باشد، علاوه براین فرد ممکن است دچار تنگی نفس، احساس استفراغ، سرگیجه و ضعف، عرق سرد و رنگ پریده شود. رایج ترین نشانه های سکته مغزی، ضعف ناگهانی در صورت بازو یا پا، اغلب در یک طرف از بدن است، سایر علائم شروع ناگهانی بی حسی در صورت، بازو، مشکل در صبحت کردن و گفتار، مشکل دید در یک یا هر دو چشم، اختلال در راه رفتن، سر گیجه از دست دادن تعادل و هماهنگی و سردرد شدید بدون علت شناخته شده و غش و بیهوشی باشد در صورت تجربه این علایم بایستی که بلافاصله مراقبت های پزشکی انجام شود. حدود سه چهارم از مرگ و میرها در جهان بعلت بیماری های قلبی و عروقی در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط رخ می دهد. در کشورهای کمتر توسعه یافته مراقبت های اولیه یکپارچه برای تشخیص زود هنگام عوامل خطردر مقایسه با کشورهای توسعه یافته وجود ندارد و مردم از این مراقبت ها بی بهره هستند. مردم در کشورهای در حال توسعه از بیماریهای غیر واگیر بعلت عدم دسترسی کمتر به خدمات بهداشتی موثر و عادلانه که پاسخگوی نیاز آنها باشد رنج می برند در نتیجه بسیاری از مردم در کشورهای با درآمد کم و متوسط بعلت تاخیر در تشخیص در سن جوانی بعلت بیماریهای قلبی و عروقی و سایر بیماریهای غیرواگیر جان خود را از دست می دهند که بیشتر این افراد از قشر مولد جامعه می باشند.  افراد کم درآمد در کشورهای کمتر توسعه یافته و با درآمد پایین بعلت فقر مالی و عدم پرداخت هزینه های درمان تحت تاثیر بیماریهای قلبی و عروقی می باشند که اثرات فاجعه باری بر روی سلامت جامعه دارد. بیماریهای قلبی و عروقی در سطح کلان بار مالی سنگینی را بر روی اقتصاد کشورهای در حال توسعه می گذارد.

چگونه می توان بار بیماریهای قلبی و عروقی را کاهش داد؟
بهترین مداخلات موثر جهت کاهش بیماریهای قلبی و عروقی توسط سازمان جهانی بهداشت ارایه شده که شامل دو نوع مداخلات مبتنی بر جمعیت و فرد می باشدکه توصیه شده است بصورت ترکیبی از آنها استفاده شود. نمونه هایی از مداخلات مبتنی برجمعیت که به منظور کاهش بیماریهای قلبی و عروقی اجرا شده است عبارتند از: سیاست های جامع کنترل دخانیات، مالیات برای کاهش مصرف غذاهایی که چربی و نمک و شکر بالا دارند، فراهم آوردن تسهیلات مناسب جهت افزایش فعالیت جسمانی منظم، استراتژیهایی برای کاهش مصرف الکل، ارائه وعده های سالم غذایی به کودکان در مدارس.
در سطح فردی نیز برای پیشگیری از مشکلات قلبی - عروقی مداخلاتی همچون کنترل فشار خون بالا و سطح کلسترول بالا که همراه با ترک سیگار باعث پیشگیری از حدود75درصد از حوادث قلبی - عروقی می شود پیشنهاد شده است.

اقدامات سازمان جهانی بهداشت:
تحت هدایت و رهبری سازمان جهانی بهداشت، همه کشورهای عضو(کشور194) در سال 2013 توافق کردند به منظور کاهش بار بیماریهای قلبی و عروقی طرح اقدام جهانی برای پیشگیری و کنترل بیماریهای غیر واگیر را از سال 2013 تا 2020 به اجرا در آورند. این طرح با هدف کاهش تعداد مرگ و میر زودرس ناشی از بیماریهای غیر واگیر به میزان 25درصد تا سال 2025 از طریق اجرای 9 هدف جهانی و داوطلبانه صورت می گیرد. تمرکز دو تا از این اهداف به طور مستقیم در پیشگیری و کنترل بیماریهای قلبی و عروقی می باشد، .هدف ششم در این برنامه جهانی خواستار کاهش شیوع فشار خون بالا می باشد زیرا که فشارخون بالا از عوامل خطر اصلی بیماریهای قلبی و عروقی می باشد. شیوع فشار خون بالا به فشار خون سیستولیک/دیاستولیک 90/140 اطلاق می شود که در سال 2014 در افراد 18 سال به بالا در سطح جهان22 درصد بوده است. کاهش بروز فشار خون بالا با اجرای سیاست های به منظور کاهش عوامل خطر رفتاری از جمله مضرات استفاده از الکل، عدم فعالیت جسمانی، مصرف نمک بالا، چاقی و اضافه وزن برای رسیدن به این اهداف ضروری می باشد. هدف هشتم در طرح اقدام جهانی برای پیشگیری از بیماریهای قلبی و عروقی دسترسی حداقل50 درصد از افراد واجد شرایط به درمان دارویی برای جلوگیری از حملات قلبی و عروقی و سکته مغزی می باشد. دسترسی به این اهداف نیاز به تقویت اجزای نظام سلامت از جمله تامین مالی مراقبت های بهداشتی برای اطمینان از دسترسی به فن آوری بهداشتی اولیه و داروهای ضروری بیماریهای غیر واگیر می باشد. در سال 2015 در کشورهای عضو روند اجرای این اهداف آغاز و نشستی در 2018 جهت بررسی میزان پیشرفت این برنامه در سطح بالا و با حضور اعضا برگزار خواهد شد. در ایران نیز این طرح از سال 95 آغاز شده که هدف آن کاهش عوامل خطر بیماریهای غیر واگیر و رسیدن به اهداف توصیه شده سازمان جهانی بهداشت می باشد که امید است با برنامه ریزی دقیق و منسجم و آینده نگر جهت رسیدن به این امر از طریق اطلاع رسانی به آحاد جامعه و هماهنگی نهادهای مختلف مرتبط با امر سلامت این مهم انجام شود.

* کارشناس ارشد ارتقا سلامت