سلامت نیوز : تجمع مردم در شنبه‌ها اگر هیچ فایده‌ای برای اراکی‌ها نداشته دست‌کم صدای آنها را به گوش مسئولان و مردم شهرهای دیگر رسانده است. بعضی از همان‌هایی که در این گردهمایی‌ها هر شنبه همراه مردم اراک حضور دارند، این موضوع را کار بیماران سرطانی و ام‌اس اراک می‌دانند و برخی دیگر کار فعالان محیط‌زیست. برخی هم آن را خودجوش می‌دانند. اقداماتی که 12 هفته پیش شروع شد. این ماجرا اما حاصل خود را داشته است؛ ایجاد دغدغه بیشتر مسئولان و مردم دیگر شهرها. قول معصومه ابتکار برای در اولویت قرار دادن رسیدگی به اراک را شاید بتوان حاصل همین موضوع دانست.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان ؛ معصومه ابتکار که قول داده بود بعد از تغییر استاندار استان مرکزی به اراک برود امروز برای بازدید به این شهر رفته است. هرچند روز گذشته رحمانی‌فضلی، وزیر کشور در مورد این تجمعات گفت: «موضوع آلودگی موضوع امروز و دیروز نیست و با تجمع نیز حل نمی‌شود. دولت به دنبال این است که با بررسی کارشناسی و همه جانبه این امر را در دستور کار خود بگذارد و حل کند». سیاوش آقاخانی، دکترا و فعال محیط‌زیست اما اعتقاد دارد: «باید به مطالبات مردم پاسخ داد. مطالباتی که باید درست بیان شوند و درست هم به آن‌ها پاسخ داده شود». آقاخانی به آرمان می‌گوید: هدف مشخصی برای تجمع اراکی‌ها وجود ندارد. در واقع این انتقادات حاصل جمع شدن مطالبات مردم است: ‌«مردمی که می‌آیند دقیقا نمی‌دانند چه می‌خواهند. مشکل آنها آلودگی به‌طور کلی است».

سه نوع آلودگی در اراک

آلودگی‌های اراک سه نوع‌اند. آقاخانی آلودگی‌های اراک را مجموعه‌ای از آلودگی‌های خودروها و خانه‌ها، آلاینده‌های صنعتی و کارخانه‌ها و همچنین ریزگردهای حاصل از خشک شدن تالاب میقان در کنار اراک می‌داند. مجموعه‌ای از آلودگی‌ها که نفس کشیدن را برای اراکی‌ها دشوار و بیماری‌های حاصل از آلودگی را افزایش داده است. آقاخانی می‌گوید: «هیچ برنامه جامعی برای رفع آلودگی‌های ترافیکی و آلودگی‌های خانگی در اراک وجود ندارد. قرار بود بنزین با استاندارد یورو4 هم در اراک توزیع شود که جایگاه‌داران اراک از آن استقبال نکرده‌اند و تنها در یکی دو جایگاه این بنزین توزیع می‌شود».

جز آلودگی‌های ترافیکی مشکلات صنعتی هم سلامت اراکی‌ها را تهدید می‌کند: «قرار بود کارخانه آلومینیوم‌سازی که از مهم‌ترین منابع آلودگی در اراک است به بیرون از محدوده 30 کیلومتری شهر برود و استاندارد‌های محیط‌زیستی را رعایت کند اما هنوز این اتفاق نیفتاده است. کوره‌های آجرپزی هم از شهر دور نشده‌اند». وضعیتی که حاصل فشار نیاوردن دولت و اقدام نکردن صنایع است: «مسئولان ظاهرا اعتقادی به جلوگیری از ادامه این وضعیت نداشته و صنایع هم اقدام نمی‌کنند که از دولت امتیاز بگیرند». علاوه بر این دو ریزگردها هم هستند. ریزگردهایی که در اراک برخلاف شهرهای دیگر منبعی در خود اراک دارند.

بیماری حاصل آلودگی

اراک رتبه چهارم ثبت سرطان را در کشور دارد. رتبه اول در سرطان سینه زنان و دوم در پوست مردان در میان استان‌های کشور هشداری برای اراکی‌هاست. هرچند رشد سرطان در اراک بیشتر از سایر استان‌ها نیست اما همه کارشناسان و مسئولان توافق دارند که آلودگی هوا و آب که از مشکلات اراک است ازعوامل اصلی تعداد بالای بیماران سرطانی در این شهر است. این درحالی است که به‌دلیل نزدیکی این شهر به تهران بسیاری از اراکی‌های بیمار برای درمان به تهران می‌آیند. این موضوعی است که مسئولان و پزشکان تهرانی هم به آن اذعان دارند. «آمار صددرصدی و دقیقی از سرطان اراک وجود ندارد». این را آقاخانی می‌گوید.

قربانی، مدیر انجمن حمایت از بیماران سرطانی این شهر هم می‌گوید: انجمن متبوعش 1480 بیمار سرطانی را تحت پوشش دارد «تلاش ما برای گرفتن آمار از مسئولان بهداشت و علوم پزشکی اراک هم ناکام ماند. آماری که البته مربوط به سال 88 است و 4 سال عقب مانده است». قربانی دلیل رشد سرطان را در اراک این‌گونه توضیح می‌دهد: «آلودگی هوا، سموم و شوینده‌ها، آفتاب و عوامل فیزیکی انرژی ازجمله عوامل سرطان است. هیچ کار پژوهشی برای سرطان در اراک انجام نگرفته است. این کار نه برای آنکه مساله‌ای ایجاد کنیم بلکه برای آنکه بدانیم چرا برخی از سرطان‌ها شایع شده و برای پیشگیری ضروری است». آمار غیررسمی هم می‌گوید که اراک بیشترین بیماران ام.‌اس را بعد از اصفهان دارد.

طرح جامع کاهش آلودگی، ناکارآمد و معضل مانده

طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک از سال 86 به تصویب رسیده است اما به‌دلایلی در رسیدن به اهدافش ناکام مانده است. انصاری، مدیرکل محیط‌زیست استان مرکزی در گفت‌وگو با آرمان اقداماتی که تاکنون و از 6 سال پیش انجام گرفته را چنین توصیف می‌کند: «برای کاهش آلودگی به نیروگاه شازند گازرسانی شده است. 378 کوره از 720 کوره کارخانه آلومینیوم‌سازی هم تعطیل شده‌اند». کارخانه‌ای که معصومه ابتکار در دوره قبلی ریاست خود بر سازمان محیط‌زیست حکم به تعطیلی آن داده بود اما هنوز درهایش باز است. برخی از بندهای طرح جامع هم معطل مانده‌اند: «کوره‌های باقیمانده کارخانه آلومینیوم‌سازی باید تعطیل شوند یا از فیلتر استفاده کنند. طرح گازسوز کردن خودروها هم باید تسریع شود. صنایع و کوره‌های آجرپزی هم باید گازسوز شوند». سیاوش آقاخانی این فعال محیط‌زیست اقداماتی که تاکنون انجام گرفته را 10 درصد کل کارهایی می‌داند که تاکنون باید انجام می‌شده است: «دولت 10 درصد اعتبارات این طرح را تامین کرده و اقداماتی که انجام شده درحد همین اعتبار است. حل مشکل اراک نیازمند همکاری همه بخش‌هاست. از مردم گرفته تا مجموعه دولت و صاحبان صنایع».

میقان، اسیدسولفوریک به خورد مردم می‌دهد

کویر میقان در کنار اراک پیشتر تالابی داشته که از انتشار ریزگردها جلوگیری می‌کرد. تالابی که انصاری دلیل خشک شدن آن را خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب می‌داند. کویر میقان اما نامهربان‌تر از دیگر منابع ریزگرد است. اگر شهرهای دیگر تنها ریزگردهایی را که از غرب کشور و خارج از مرزها می‌آید تحمل می‌کنند اراکی‌ها باید میزبان ریزگردهای میقان هم باشند. ریزگردهای مسمومی که ریه‌های آنها را می‌خورد. آقاخانی درمورد این ریزگردها می‌گوید: «کویر میقان که در کنار اراک است کانون فرسایش بادی است. بقیه کانون‌ها ذرات رسی دارند. این کانون اما برخلاف کانون‌های فرسایش دیگر پایه سولفاته است و بعد از بلندشدن به اسیدسولفوریک تبدیل می‌شوند و واقعا خطرناک هستند». احیای تالاب میقان در برنامه‌های سازمان محیط‌زیست قرار دارد اما تامین آب برای این تالاب و احیای آن دشوارترین بخش اقدامات مورد نیاز اراک است.

مراقب ریه‌های اراک باشید

اراک اغلب ریه‌های خود را از دست داده است. از باغ‌هایی که اراک را فراگرفته بودند تنها باغ‌های دو روستایی سنجان و کرهرود باقی مانده است. باغ‌هایی که در راهروی هوایی مسیر بادهای به سمت اراک قرار دارد و اجازه ورود آلودگی‌های پتروشیمی و نیروگاه شازند به اراک را تا حد امکان نمی‌دهد. باغ‌های این دو روستا 570 هکتار هستند و برای حدود 300 هزار نفر اکسیژن تولید می‌کنند و می‌توان آنها را ریه‌های اراک دانست. این باغ‌ها اما با گسترش شهر تهدید می‌شوند. اراک به سمت ریه‌هایش نزدیک شده و شهری شدن، دو روستای سنجان و کرهرود و باغ‌هایش را تهدید می‌کند. انصاری اما می‌گوید که اداره محیط‌زیست این شهر تلاش خود را برای جلوگیری از تغییر کاربری باغ‌ها خواهد کرد: «تقریبا همه جا مصوب کرده‌ایم که تغییر کاربری‌ها انجام نشود. از شهرداری تا محیط‌زیست. اما این زمین‌ها مشکل دیگری هم دارند. اراک مشکل آب دارد و قنات‌هایی که این باغ‌ها را سیراب می‌کرد درحال خشک شدن هستند. از شهرداری خواسته‌ایم که با آب‌های موجود این مساله را مدیریت کند و از آبیاری‌های جدید تجت فشار و قطره‌ای برای حفظ باغات استفاده کند. اقداماتی هم انجام شده است». این اقدامات بدون مشارکت مردم این دو روستا امکان‌پذیر نیست.

بالارفتن قیمت زمین با تغییر کاربری به مسکونی و شهری شدن این دو روستا می‌تواند باعث ثروت‌اندوزی برخی باشد. خشک کردن و سوزاندن باغ‌ها راهی است که در بسیاری شهرها برای افراد سودجو وجود داشته است. راهی که باید به فکر جلوگیری از آن بود. انصاری می‌گوید: «افراد سودجو برای تغییر کاربری زمین‌ها را خشک می‌کنند یا می‌سوزانند. جلوگیری از تخریب باغ‌ها کنترل دستگاه‌های نظارتی را می‌طلبد. نباید در کمیسیون‌ها حتی با وجود خشک شدن باغ‌ها مجوز تغییر کاربری داده شود. باید جریمه‌های سنگین هم درنظر گرفته شود. این‌طور می‌شود از سوزاندن باغ‌ها جلوگیری کرد».