سلامت نیوز :فشار زیاد و طولانی هنگام اجابت مزاج در توالت های ایرانی یكی از عوامل پارگی مقعد است.

فیشر نام علمی شقاق مقعد است كه در ناحیه مقعد اتفاق می افتد.به عبارت دیگر شقاق شكافی دردناك در ناحیه مقعد بوده كه معمولاً به علت عبور مدفوع سفت در اثر یبوست شدید و یا اسهال طولانی اتفاق می افتد.این زخم اكثراً در قسمت خلفی مقعد ایجاد شده و بسیار دردناك می باشد و موجب اسپاسم (انقباض) عضله داخلی ناحیه مقعد شده و درد و سوزش آن تا چند ساعت پس از اجابت مزاج نیز ادامه می یابد كه با تكرار و ادامه یبوست این چرخه معیوب ادامه یافته و فیشر به فرم مزمن در می آید.
به گزارش سلامت نیوز این بیماری بسیار شایع است. درباره بیماری شایع شقاق با دكتر محسن نصیری طوسی فوق تخصص گوارش، كبد و بیماری های داخلی و دكتر امیر عباس شادمان یزدی پزشكان انجمن حمایت از بیماران كبدی گفت وگویی انجام داده ایم كه در پی می آید:

* علت ایجاد فیشر مزمن چیست؟
- دكتر نصیری طوسی :علت اصلی یبوست مزاج است. یعنی عبور مدفوع سفت و خشك، در مواقع اجابت مزاج و طولانی شدن فاصله اجابت مزاجها است.

* مهم ترین علل یبوست چیست؟
- دكتر شادمان: عادت نامنظم اجابت مزاج.
- طولانی شدن فاصله بین اجابت مزاج ها به دلایل متفاوت (مثل مسافرت طولانی، بیماری منجر به بستری شدن طولانی در بستر و...)
- مصرف بیش از حد غذاهای یبوست زا.
- عدم تحرك كافی.
- عدم مصرف میوه جات، سبزیجات، مایعات
یبوست می تواند حاد یا مزمن باشد. یبوست حاد زمانی است كه فرد برای اولین بار دچار شده و پس از رفع آن دیگر یبوست تكرار نشده است. یبوست مزمن زمانی است كه فرد به طور مكرر و معمولاً به طور طولانی و بیش از سه روز اجابت مزاج با زور زدن های طولانی مدت همراه است.

* علایم فیشر چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: درد شدید به هنگام اجابت مزاج و درد به هنگام نشستن روی یك جسم سخت، حتی كودكان مبتلا ممكن است از اجابت مزاج امتناع كنند.
- دیدن خون روشن بر روی مدفوع یا دستمال توالت، لباس زیر، یا پوشك بچه.
- به ندرت خون بر روی كاسه توالت دیده می شود.
- تشدید و ادامه درد و اسپاسم تا چند ساعت پس از اجابت مزاج و ممكن است درد دوباره با اجابت مزاج بعدی برگردد.

- خارش اطراف مقعد.
* در صورت بروز چنین علایمی چه اقدامی می بایستی انجام داد؟
- دكتر شادمان: برای تشخیص قطعی بایستی به جراح متخصص مراجعه كرد تا با معاینه دقیق بیماری تشخیص داده شود.
- استفاده از آب گرم جهت شست وشو موقع اجابت مزاج.
- درمان علت زمینه ای.
- مراجعه به جراح عمومی، جهت معاینه و ادامه درمان لازم.

* عوامل افزایش دهنده یبوست چیست؟
- دكتر شادمان:
- بارداری های متعدد
- سرطان خون
- بیماری كرون
- بیماری های نقص ایمنی.

* چگونه می توان از این بیماری پیشگیری كرد؟
- دكتر شادمان: می توانید جلوی بروز یبوست را با اقدامات زیر بگیرید:
- روزانه حداقل ۸ لیوان آب بنوشید.
- غذای پرفیبر مصرف نمایید.
- در صورت لزوم، از داروهای شل كننده مدفوع یا مسهل ها استفاده نمایید
- به هنگام اجابت مزاج، فشار بیش از اندازه وارد نیاورید

* عواقب مورد انتظار این كار چیست ؟
- دكتر نصیری طوسی:اغلب بزرگسالان در عرض ۶-۴ هفته با درمان خوب می شوند، به نحوی كه دیگر به جراحی نیازی نخواهد بود. اغلب شیرخواران و كودكان كم سن، بعد از شل كردن مدفوع بهبود می یابند.

* عوارض احتمالی این كار چیست؟
- دكتر نصیری طوسی:- تشكیل جوشگاه در محل زخم به نحوی كه دفع مدفوع را با مشكل روبه رو كند.

* انواع فیشر كدامند؟
- دكتر نصیری طوسی: ۱- فیشر حاد: وقتی است كه برای اولین بار، فیشر ایجاد شده و درد شدید پس از اجابت مزاج سفت داشته در معاینه زخم تازه مشاهده می شود.
۲- فیشر مزمن: زمانی است كه فیشر حاد درمان مناسب انجام نشده و یا بیمار رعایت نكات درمانی را نكرده باشد، ایجاد شده و با تكرار متناوب علایم موجب مزمن شدن زخم ناحیه مقعد می شود كه در این شرایط اقدامات جراحی نیز ضروری می باشد.

* درمان مناسب چیست؟
- دكتر شادمان:برای رد سایر علل خونریزی مقعدی یا خونریزی از مقعد و راست روده با وسایل مخصوص (آندوسكوپ، سیگموئیدوسكوپ) بررسی می شوند.
پیش از اجابت مزاج باید مقعد به آرامی با آب وصابون شسته شود. برای برطرف كردن اسپاسم عضلانی و درد در اطراف مقعد، باید حوله گرم روی محل گذاشته شود.
نشستن در لگن حاوی آب گرم نیز درد را تخفیف می دهد. ارتفاع آب در لگن باید حدود ۲۰ سانتی متر باشد. روزانه ۳-۲ بار و هر بار برای ۲۰-۱۰ دقیقه از این روش استفاده شود.
اگر درمان های فوق مؤثر نبود، امكان دارد نیاز به جراحی باشد. در جراحی، زخم به طور كلی برداشته می شود. با این كه در عضلات كه با انقباض خود باعث عدم بهبود زخم می شوند تغییراتی داده می شود.
در صورتی كه اولین بار فیشر ایجاد شده باشد، درمان دارویی مناسب توسط پزشك تجویز می شود و با رعایت كامل آن می توان بهبودی كامل بدست آورد و معمولاً نیاز به درمان جراحی پیدا نمی شود.
مؤثرترین درمان جراحی است كه ۹۵-۹۰% منجر بهبودی می شود.

* آیا درمان دیگری نیز وجود دارد؟
- دكتر شادمان: درمان های جدیدی كه برای فیشر عنوان شده است، استفاده از پماد نیتروگلیسرین ۲% تا ۵% درصد و تزریق سم بوتولینیوم می باشد كه خوشبختانه نتایج خوبی داشته است.

* آیا تزریق سم بوتولیم عوارض دارد؟
- دكتر نصیری :تزریق سم بوتولیم بایستی توسط جراح كه تجربه كافی در این زمینه دارد انجام شود و حدود ۷۰% نتایج درمانی خوب دارد. این اقدام نیازی به بیهوشی ندارد.
دستورات دارویی و مراقبتی فیشرعبارتند از:
۱- رژیم پرفیبر: مصرف نان سبوسدار، میوه جات و سبزیجات از قبیل كاهو، آلو، گلابی، انجیر به میزان كافی در روز.
۲- شتشوی كافی مقعد با آب گرم پس از اجابت مزاج.
۳- نشستن در لگن آب گرم با مدت ۲۰-۱۵ دقیقه حداقل ۳ مرتبه در روز، البته برحسب شدت درد و بیماری می تواند افزایش یابد.
۴- خودداری از نشستن طولانی در دستشویی موقع اجابت مزاج.
۵- استفاده از پماد بی حس كننده (از قبیل لیدوكائین، بنزوكائین و...) طبق دستور پزشك به خصوص ۱۵ دقیقه قبل از اجابت مزاج و یا ۴-۳ مرتبه در روز
۶- استفاده از پودر پسیلیوم یا دانه اسفرزه (یك قاشق داخل لیوان آب، شكر، آب لیمو) ۳-۲ مرتبه در روز جهت نرم شدن مدفوع.

هیچ محدودیتی برای فعالیت بدنی در این بیماری وجود ندارد. فعالیت بدنی خود احتمال یبوست را كاهش می دهد.

* شقاق مقعد چیست؟
- دكتر نصیری طوسی: شقاق مقعد پارگی در خط تحتانی مقعد است كه باعث درد و سوزش هنگام اجابت مزاج می شود. این یك مشكل شایع است. شقاق مقعد منجر به شرایط خطرناكی مانند سرطان روده بزرگ نمی شود. بیشتر شقاق های مقعد با درمان های خانگی بعد از چند روز و یا چند هفته بهبود می یابند. گاهی یك شقاق، بیشتر از شش هفته طول می كشد كه در آن بیماران معمولاً نیازمند به روش های درمانی برای بهبودی هستند. برای شقاق هایی كه به وسیله دارو بهبود نیابد، ممكن است جراحی لازم باشد. شقاق های مقعد در تمامی سنین به خصوص جوانان و حتی افراد سالم دیده می شود به طور مساوی بین زنان و مردان شایع است. گاهی شقاق مقعد و هموروئید (بواسیر) در یك زمان با یكدیگر دیده می شود.

* چه چیزهایی شقاق مقعد را ایجاد می كند؟
- دكتر شادمان: شقاق های مقعد به وسیله فشار و كشش زیاد در ناحیه مقعد به وجود می آید. یك شقاق ممكن است زمانی كه شما یبوست دارید یا سعی می كنید یك توده مدفوعی بزرگ و سفت را دفع كنید، به وجود بیاید و یا گاهی بعد از اسهال های مكرر می توان شاهد به وجود آمدن شقاق باشیم. دریچه خارجی مقعد تحت كنترل ارادی شما است. ولی دریچه داخلی مقعد تحت كنترل شما نیست و این عضله تحت فشار و كشش در همه اوقات باقی می ماند. شقاق ممكن است زمانی به وجود آید كه شما فشار زیاد و طولانی مدتی را به مقعد جهت كنترل اجابت مزاج وارد می كنید. این كار منجر به كاهش جریان خون مقعد و ایجاد پارگی می شود.

ضربه نیز می تواند شقاق ایجاد كند. در حین تولد نوزاد ۱۱ درصد زنان شقاق مقعد پیدا می كنند. شقاق همچنین می تواند به علت داخل كردن انگشت (مثلاً هنگام معاینه فیزیكی و یا تخلیه مدفوع با انگشت) و یا داخل كردن جسم خارجی به وجود آید. در بعضی بیماران یك شقاق مقعد ممكن است به وسیله التهاب روده ایجاد شود. بیماری های التهابی روده (ZISS) منجر به اسهال خونی، درد شكم، تب، كاهش وزن، شقاق، یا فیستول نزدیك مقعد می شود.

یك رژیم با فیبر كم نیز ممكن است نقشی در ایجاد این بیماری بازی كند. میوه ها و سبزیجات منبع اصلی فیبرهای غذایی هستند.

* علایم شقاق چیست؟
- دكتر نصیری: شقاق مقعد درد تیز و سوزاننده در طول اجابت مزاج ایجاد می كند. دردی كه می تواند شدید باشد و برای چندین ساعت طول بكشد. شقاق ممكن است احساس خارش ایجاد كند. این بیماری معمولاً به مقدار كم خونریزی می دهد. همچنین می تواند باعث ترشح موادی زرد رنگ شود. شما ممكن است یك لكه كوچك از خون قرمز روشن را روی توالت ببینید یا چند قطره خون قرمز روشن روی توده مدفوعی. باید توجه داشت خون جدا از مدفوع است و خونی كه با مدفوع مخلوط باشد، نشان دهنده بیماری های دیگر مثل بیماری های التهابی روده و یا سرطان كولون است. شما باید در این موارد با یك متخصص تماس بگیرید. گاهی یك شقاق مقعد ممكن است زخم بدون درد داشته باشد و بهبود نیابد و به طور متناوب خونریزی كند و یا حتی هیچ گونه علامتی نداشته باشد.

* یك شقاق مقعد چگونه تشخیص داده می شود؟
- دكتر شادمان: بسیاری از متخصصان می توانند شقاق را از روی علایم و نگاه كردن به مقعد تشخیص دهند. یك متخصص ممكن است از انگشت با دستكش (معاینه ركتوم با انگشت) و یا یك وسیله تشخیصی مانند آنوسكوپ استفاده كند. در طول یك معاینه یك متخصص همچنین می تواند تشخیص دهد كه آیا مشكل دیگری باعث ایجاد شقاق شده است یا نه.اگر شما چندین شقاق در ناحیه ای از مقعد دارید كه معمولاً در آنجا شقاق اتفاق نمی افتد ممكن است مشكل دیگری به عنوان عامل ایجاد كننده شقاق داشته باشید. بیشتر شقاق ها در طول خط وسط بالا یا پایین مقعد به وجود می آید.

* شقاق چگونه درمان می شود؟
- دكتر نصیری طوسی: بیشتر شقاق های حاد نیاز به بعضی درمان های خانگی شامل نشستن در یك تشت آب ولرم برای چندین ساعت در روز، افزودن فیبر به رژیم غذایی و به كار بردن ملین یا نرم كننده های مدفوع دارند. بعضی افراد در عرض ۱ یا ۲ روز با درمان خانگی بهبود می یابند. در ضمن درد نیز از بین می رود. ممكن است شقاق چندین هفته تا بهبود كامل طول بكشد. گاهی شقاق ها بدون درمان بهبود می یابد.برای درمان سعی كنید از یبوست پیشگیری كنید. یبوست می تواند مانع بهبود شقاق شود و شقاق ممكن است شما را در هنگام اجابت مزاج دچار اضطراب كند.ممانعت از اجابت مزاج فقط یبوست را افزایش خواهد داد و باعث می شود شقاق را باز و دردناك نگه دارد. خوردن مقدار زیادی آب و دیگر مایعات مدفوع را نرم كرده و اجابت مزاج را راحت تر خواهد كرد. برعكس مصرف زیاد چای باعث افزایش یبوست می شود. شما ممكن است بخواهید از درمان های دارویی برای نرم كردن بافت مقعد استفاده كنید در این زمینه با متخصصین خود مشورت كنید. اگر یك شقاق در یك زمان طولانی باقی بماند، شما احتمالاً نیاز به تجویز دارو مانند پماد نیترو گلیسرین یا داروهایی مانند نیفیدیپین و دیلتیازم دارید. این داروهای خوراكی فشار استراحت عضله داخلی مقعد را كاهش می دهند و این امكان را فراهم می آورند تا لبه های شقاق به هم نزدیك شوند و بهبود یابند. سم بوتولنیم كاربرد وسیع تری به عنوان یك درمان برای شقاق مزمن مقعد دارد.اگر دارو نتواند علایم شما را برطرف كند ممكن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید كه معمولاً در این موارد اسفنكتروتومی عضله داخلی انجام می شود.

منبع: روزنامه همشهری