سلامت نیوز:دیروز، 22 تیرماه، مصادف با 12 ژوئن، «روز جهانی مقابله با کار کودکان» بود. یونیسف کسانی را کودک کار می‌خواند که به کارهایی مشغولند که کودکان برای انجام آن‌ بسیار جوان‌ هستند یا برایشان خطرناک است یا استثمارگرانه است و جلوی پیشرفت فکری و روانی آن‌ها را می‌گیرد یا مانع تحصیل آن‌ها می‌شود. این تعریف در کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل نیز آمده است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه ابتکار ، صندوق کمک به کودکان سازمان ملل، در حال حاضر ۱۵۲ میلیون کودک در سراسر دنیا کار می‌کنند تا به بقای خانواده‌شان کمک کنند. بیشتر این کودکان در آسیا و آفریقا زندگی می‌کنند. بنا بر آمار در مجموع شمار کودکان کار در جهان کاهش یافته است.

در سال ۲۰۰۰ حدود ۲۴۶ میلیون کودک کار می‌کردند. با این حال روند کاهش شمار این کودکان آهسته است. شمار کودکان کار بخصوص در آسیا و پاسیفیک و آمریکای جنوبی کاهش یافته است.

برعکس بر تعداد آنان در مناطقی از آفریقا افزوده شده است. یونیسف علت این امر را وضعیت بد اقتصادی این مناطق و افزایش کشمکش‌های مسلحانه و بلایای طبیعی می‌داند.

شمار کودکان خانواده‌های پناهجو که مجبور به کار کردن هستند هم افزایش یافته است. هر چه دوره آوارگی خانواده‌ای طولانی‌تر باشد، امکان اینکه فرزندان آن مجبور به کار شوند بیشتر است، چون بسیاری از خانواده‌ها در راه فرار و آوارگی، هست و نیست خود را از دست می‌دهند و باید راه‌های تازه‌ای برای ادامه حیات بیابند.

سازمان‌های امدادگر معتقدند برای آن که بتوان به طور اساسی با کار کردن کودکان مقابله کرد باید دولت‌ها را ملزم ساخت تا تحصیل در مدرسه را اجباری کنند و سن قانونی برای اشتغال را به گونه‌ای تعیین کنند که برابر با زمان پایان تحصیل در مدرسه باشد.

یک سازمان کمک به کودکان در این باره می‌گوید که در ضمن بازرسان دولتی باید تقویت و کارفرمایانی که کودکان را استثمار می‌کنند جریمه شوند. یونیسف می‌گوید برای حفاظت کودکان از استثمار باید شرایط زندگی آنان را تغییر داد و بودجه بیشتری را به آموزش و پرورش کودکان و نظام‌های بهداشتی و اجتماعی اختصاص داد.

اگر کاهش شمار کودکان کار به همین آهستگی پیش برود، تا سال ۲۰۲۵ هنوز ۱۲۱ میلیون دختر و پسر کوچک در سراسر جهان مشغول کار خواهند بود. بدین ترتیب سازمان ملل باید تاریخ جدیدی را برای به صفر رساندن تعداد کودکان کار تعیین کند.

دیروز همزمان با روز جهانی مقابله با کار کودکان، از پژوهش «یغمای کودکی» در باب شناخت، پیشگیری و کنترل پدیده زباله‌گردی کودکان تهران در مراسمی رونمایی شد. کامیل احمدی، مردم شناس و سرپرست پژوهش زبالهگردی کودکان در این مراسم با بیان اینکه ارائه راه کار درمورد این موضوع کار راحتی نیست، گفت: این راهکارها از جغرافیایی به جغرافیای دیگر متفاوت است و البته چون موضوع این کودکان عمدتا داخلی نیست و آنها مهاجران افغانستانی هستند، به همین دلیل راهکارها کمی متفاوت هستند.

وی با بیان اینکه بعضی از کارهای غیررسمی در بعضی از سیستم‌ها و دولت‌هایی که نگاه بازتری نسبت به مسائل اجتماعی دارند، می‌تواند بسیاری از این مسائل را حل کرده و کارهای زیرزمینی را قانونمند کند، اظهار کرد: مکانیزه کردن شیوه جمعآوری پسماندها میتواند به این موضوع کمک کرده و نیروی انسانی غیرمتخصص را حذف کند.

این مردم‌شناس با تاکید بر اهمیت نظارت بر اجرای قانون نیز گفت: اگر به قوانین نگاه کنیم می‌بینیم که قوانین خوبی در کشور وجود دارد، اما این قوانین به خوبی اجرا نمی‌شود. در حوزه مدیریت شهری هم قوانین و آییننامه‌های خوبی وجود دارد که اجرا نمی‌شود اما اگر همان‌ها را اجرا کنیم راهگشا خواهد بود.

ورود کودکان به چرخه جمع‌آوری زباله

احمدی با بیان اینکه شهرداری جمع‌آوری زباله‌های تهران را ۲۰۰ میلیارد تومان کرایه داده است، اظهار کرد: برآورد می‌شود حدود ۱  تا ۱.۵ برابر این میزان پیمانکاران سود می برند. رتبه بعدی متعلق به ارباب یا صاحب کار است.

حلقه آخر این حلقه نیز کودکان قرار دارند. وی با بیان اینکه طی چند ماه اخیر همزمان با اجرای این پژوهش دریافتیم تعداد زیادی از کودکان و خانواده‌های ایرانی در تهران نیز در حال وارد شدن به چرخه جمع‌آوری زباله‌ها هستند، تصریح کرد: این موضوع به دلیل مشکل اشتغال و در دسترس بودن زباله اتفاق افتاده است.

سازوکاری هم اکنون وجود دارد که  پیمانکاران تنها بخشی از کارگران را بیمه می‌کنند و آنها با افراد غیرقانونی ادغام شده و در مراکز دولتی و غیردولتی اسکان داده می‌شوند.

این پژوهشگر افزود: فراهم کردن زیرساخت‌های آموزش شهروندی از دیگر اقدامات موثر در حل این موضوع خواهد بود. برای مثال هنوز شهروندان زباله‌هایشان را تفکیک نمی‌کنند.

اگر مسئولیت‌پذیری شهروندان در تفکیک زباله در منزل اتفاق بیفتند بخشی از این مشکل برطرف خواهد شد. حجم انبوهی از زباله بدون هیچ پرسشی از خودمان را تولید می‌کنیم بی آن که بپرسیم چند نفر از ما هنگام خرید از مغازه از گرفتن کیسه پلاستیکی امتناع می‌کنیم؟ چراکه زندگی شهری ما را به شدت تنبل کرده است.

۸۹ درصد زباله‌گردان مهاجران غیرقانونی‌اند
وی با بیان اینکه افراد درگیر این موضوع دارای بهترین اطلاعات در این خصوص هستند، گفت: برای حل این مشکل باید از مشارکت زباله‌گردان برای تدوین قوانین استفاده کرد. ۸۹ درصد از این افراد مهاجران غیرقانونی هستند.

این موضوع به این دلیل اتفاق می‌افتد که در ایران سیستم ویزا و اخذ کار نداریم که باید تسهیل شود. این مردم‌شناس با بیان اینکه حدود ۱۴ هزار زباله‌گرد غیررسمی در کشور وجود دارد، افزود:

بیشتر این افراد توانسته‌اند غیرقانونی وارد مرزهای ایران شوند، مالیاتی پرداخت نمی‌کنند و در نهایت از هر دو طرف به آنها اجحاف می‌شود. احمدی ادامه داد: پیشنهاد ما حذف کودکان زباله‌گرد زیر ۱۵ سال از چرخه کار است.

تحت لوای هیچ قوانینی کودکان زیر ۱۵ سال نمی‌توانند وارد ساز و کار جمع‌آوری پسماند شوند. برگشت دادن این مهاجران زیر ١۵ سال با هماهنگی دولت افغانستان و اداره مهاجرت این کشور، سازمان‌های بین‌المللی با اخذ اجازه عبور از مرز، نظارت سازمان جهانی کار، بهزیستی و سازمان‌های مردمنهاد و بازگشت آنها به چرخه آموزش از جمله راه‌حل‌های پیشنهادی ماست.

اکثر کودکان زباله‌گرد در ایران یک سرپرست درجه یک دارند
وی افزود: اغلب این افراد بیسواد یا در سطح پایین سواد هستند. راهحل دوم ما ماندن کودکان بالای ۱۵ سال زباله‌گرد در ایران، مشروط به داشتن یک سرپرست است. اکثر کودکان زباله‌گرد در ایران یک سرپرست درجه یک دارند.

اگر این افراد با همکاری برخی از دستگاه‌های دولتی بتوانند مهارتی را بیاموزند، می‌تواند کمک‌کننده باشد. طبق قوانین کار ایران، کار برای افراد بالای ۱۵ سال بلامانع است ولی این به معنای تشویق افراد بالای ۱۵ سال به کار کردن نیست، بلکه براساس شرایطی است که کار مناسب با سن، بدون اضافه کاری و شرایط سخت باشد.

۳۰ درصد زباله‌گردان ۱۵ تا ۱۷ ساله‌اند
سرپرست این پژوهش با اشاره به اینکه زباله گردان ۱۵ تا ۱۷ سال حدود ۳۰ درصد از این کودکان را تشکیل می‌دهند، ادامه داد: این آمار بین افراد ۱۱ تا ۱۲ سال نیز ۲۳ درصد است اما ساعت‌های کاری آنها بسیار بالاست و تا پاسی از شب نیز ادامه دارد. در نهایت تامین امنیت کودکان مثل بیمه، اسکان، آموزش و پرورش رایگان از جمله دیگر راهکارهای پیشنهادی ماست که البته در چند سال گذشته گشایش‌هایی برای تحصیل آنها اتفاق افتاد.

یکسوم زباله‌گردهای تهران کودک هستند
مراد ثقفی پژوهشگر و فعال مدنی نیز در ادامه این مراسم با بیان اینکه پیشنهاد می‌کنم شهرداری انجمن‌های فعال در این حوزه مثل انجمن حمایت از حقوق کودکان  و انجمن پویش دعوت کند تا تناقض‌های این موضوع برطرف شود گفت: این کودکان هر سال به افغانستان می‌روند یعنی گردش مالی رد شدن آنها از مرز حتی تا یک چهارم درآمد شهرداری میرسد به همین دلیل باید چرخه اقتصادی این کودکان را نه از داخل کشور بلکه حتی از دهکده‌ای در افغانستان شروع کرد و این مسئله محدود به تهران نیست.

وی با بیان اینکه خاتمه دادن به مسئله کودکان کار و خیابان باعث می‌شود آنها به سطوح پایین‌تر کاری بروند و از دید و چشم ما پنهان شوند، افزود: تحقیق انجام شده بیشتر ابعاد این پدیده را توصیف کرده است اما برای اینکه بتوانیم از این فراتر رفته و سیاستی را استخراج کنیم باید از سطح توصیفی نیز گذر کنیم.

فرشید یزدانی مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان نیز در این مراسم با بیان اینکه ۱۴ هزار زباله‌گرد در تهران وجود دارد، گفت: ۴۷۰۰ نفر از این افراد یعنی معادل یکسوم آنها کودک هستند. وی با اشاره به اینکه ارزش کل زباله‌های خشک درسال ۹۷، ۲۶۴۰ میلیارد تومان بوده است گفت: ارزش تقریبی زباله‌های جمعآوری شده در بخش رسمی حدود ۴۰۰ میلیارد تومان و در بخش غیررسمی ۲۲۴۰ میلیارد تومان است.

مدیرعامل جمعیت حمایت از حقوق کودکان با بیان اینکه حدود ۱۰ درصد از زباله‌ها با وانت جمع‌آوری می‌شوند، اظهار کرد: متوسط درآمد زباله‌گردان‌های چرخی و کتفی نیز حدود ١٩.٣ میلیون تومان و متوسط درآمد ماهیانه آنها ١.۶ میلیون تومان است.

یزدانی همچنین توضیح داد: سهم عوامل مختلف از ارزش زباله‌ها با کسر سهم جمع‌آوری شده رسمی عبارت است از ٨.٩  درصد برای شهرداری‌، پیمانکاران ۲۱ درصد، ارباب یا صاحب‌کار ۵۴.۵ درصد، زباله گرد ۱۵.۶، وانتی، ۶.۲ درصد، چرخی ٧ درصد و کودکان تنها ۲.۴ درصد است. این درحالی است که سهم کودکان در میزان زباله‌گردی یکسوم جمعیت زباله‌گردان است.