سلامت نیوز: اختلالاتی در میان دانشآموزان وجود دارد که نمیتوان برای آنها اولویتی تعیین کرد و این اختلالات براساس ویژگیهای جنسیتی بین دختر و پسر متفاوت هستند. یکی از اختلالات شایعی که در میان دختران دانشآموز بیشتر خود را نشان میدهد، استرس و اضطراب است که در نتیجه عوامل مختلفی شکل گرفته و میتواند عاملی برای اختلالات دیگر باشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از سایت مهرخانه، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی گفت: در مدارس به ازای هر 15 دانشآموز یک ساعت مشاوره در هفته تعریف شده است که نشان میدهد مشاوران نمیتوانند زمان زیادی برای ارتباط با دانشآموزان داشته باشند و کار خود را به درستی انجام دهند. از سوی دیگر، وظایفی مانند گزارشگیری برای مشاوران تعریف میشود که مشاوران مجبورند بیشتر زمان خود را صرف آنها کنند.
دوره نوجوانی یکی از حساسترین برهههای زندگی هر انسانی است؛ چراکه بلوغ در این دوران اتفاق میافتد و چگونگی سپری شدن دوران بلوغ میتواند نقش تأثیرگذاری در ادامه زندگی داشته باشد. از اینرو، خانواده و مدرسه باید شرایطی را فراهم کنند که دانشآموز بتواند با کمترین آسیبها و صدمات این دوران را سپری کند. یکی از راهکارهایی که آموزش و پرورش برای پاسخگویی به مشکلات و آسیبهای روحی، ارتباطی و اجتماعی دوران تحصیل در نظر گرفته، مشاوره است تا از این طریق دانشآموزان بتوانند دوران تحصیل را با کیفیت بهتری سپری کنند. در این گزارش نگاهی داریم به وضعیت آسیبهایی که متوجه دانشآموزان است و وضعیت مشاورههای مدارس.
آمار بالای رفتار پرخطر و خشم در میان دانشآموزان
آبان ماه سال جاری عباسعلی باقری؛ مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران با حضور در صحن شورای شهر گزارشی از وضع فعلی مدارس را تقدیم اعضای شورا کرد. او در بخشی از سخنان خود به مشکلات رفتاری دانشآموزان اشاره و اعلام کرد که اکنون رفتار پرخطر در میان پسران در مقطع متوسطه اول 19.7 درصد و خشم بالا در میان دختران 19.6 درصد است که این ارقام نشان میدهد وضع خوبی نداریم. همچنین، حدود ۶۶ درصد از دانشآموزان در پاسخ به این سؤال که اگر مشکلی برای شما پیش بیاید چه کسی به شما کمک خواهد کرد، به جای خانواده، همسالان و دوستان خود را معرفی کردند که این مسأله نشان میدهد دانشآموزان نقش خانواده را کمرنگ میبینند.
به گفته کارشناسان مسایلی مانند افسردگی، تندخویی و تحریكپذیری، از دست دادن علایق، احساس بیارزش بودن، تمركز نداشتن در فعالیتها، بیانگیزه بودن برای ادامه زندگی، خودشیفتگی، اجتماعی نبودن، پایین بودن عزت نفس و انتظار تأیید از دیگران به دلیل فقدان عزت نفس از جمله آسیبهای روانشناختی است كه متأثر از آسیبهای اجتماعی دانشآموزان را رنج میدهد. خشونت، تبعیض، محدودیت مطلق، آزادی مطلق، روحیه عدم درك منطقی شرایط و عدم درك متقابل در خانوادهها از مهمترین مواردی است كه هم ریشه و علل ایجادكننده آسیبهای اجتماعی و هم معلول آن در خانوادههاست.
جایگاه مشاوره در مدارس در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
در اینجاست که جایگاه مشاوره در مدارس اهمیت پیدا میکند؛ جایگاهی که هم به شکل مستقیم و هم به شکل غیرمستقیم در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دیده شده است. در سند تحول در 12 راهکار به مشاوره اشاره شده و از میان آنها 5 راهکار به طور مشخص به ارائه خدمات مشاوره در همه پایههای تحصیلی، طراحی و استقرار نظام جامع هدایت تحصیلی و استقرار نظام راهنمایی و مشاوره تربیتی اشاره کرده است.
تنها 15 درصد از دبیرستانها از مشاور استفاده میکنند
با این حال، وضعیت کمی مشاوران مدارس چندان مطلوب نیست. آبان ماه سال جاری محمد قمی؛ عضو کمیسیون آموزش مجلس اعلام کرد علیرغم وجود بحرانهای رفتاری تنها 15 درصد از دبیرستانها از مشاور استفاده میکنند و با وجود اهمیت موضوع، آموزش و پرورش به دلیل وضعیت مالی نامناسب، امکان جذب مشاور را در مدارس ندارد. در حال حاضر حدود 17 هزار کسری در حوزه میزان مشاوران وجود دارد تا تعداد مشاوران به سطح مورد نیاز 35 هزار نفری افزایش یابد. هماکنون به ازای هر 15 نفر دانشآموز یک ساعت مشاوره انجام میشود؛ در حالیکه این رقم باید به 12 نفر دانشآموز در یک ساعت مشاوره کاهش یابد.
مسعود شکوهی، مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزشوپرورش نیز آذرماه سال جاری اعلام کرد که برای هر 360 دانشآموز تنها یک مشاور در مدارس حضور دارد. درواقع، به ازای هر 15 دانشآموز تنها یک ساعت در هفته مشاورین در مدارس خدمات حمایتی و مشاورهای ارائه میکنند. در حال حاضر 18 هزار مشاوره در کل کشور مشغول به فعالیت هستند که حدود 12 هزار مشاور در مقطع متوسطه اول فعالیت دارند و مابقی در سایر پایهها مشغول ارائه خدمت هستند.
معلمانی که بهعنوان رابط مشاور انتخاب میشوند
به گفته شکوهی در برخی مناطق و مدارس که کمبود نیروی مشاوره بسیار شدید باشد از بین معلمان علاقهمند و داوطلب، تعدادی به عنوان "رابط مشاور" انتخاب میشوند. رابطین پس از گذراندن دورههای آموزشی در مدارس باید خدمات مشاورهای را ارائه کنند. رابط مشاور باید در صورت مشاهده علائم شدید و جدی، دانشآموز را به هسته مشاوره معرفی کند. در تمامی مناطق و شهرستانها یک هسته مشاوره زیر نظر وزارت آموزشوپرورش فعالیت میکند که تمام افراد شاغل در هسته دارای مدرک فوق لیسانس و دکتری رشتههای مرتبط هستند. سال گذشته غربالگری انجام شد و حدود سه هزار و 200 نفر که خدمات مشاورهای در مدارس ارائه میکردند، اما تحصیلات مرتبط نداشته و یا دورههای آموزشی را طی نکرده بودند از کار برکنار و به سایر بخشها انتقال داده شدند.
برای آگاهی بیشتر در مورد آسیبهای اجتماعی در میان دانشآموزان و وضعیت مشاوران مدارس با دکتر مسعود شکوهی؛ مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش گفتوگو کردیم.
او در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر وضعیت آسیبهای اجتماعی در میان دانشآموزان بهویژه دانشآموزان دختر به چه صورت است، به بیان صحبتهایی کلی در مورد تعریف آسیبهای اجتماعی بسنده کرد و بیان داشت: در نگاه نخست از واژه آسیبهای اجتماعی به مفاهیمی همچون نابسامانیها و ناهنجاریهای رفتاری افراد جامعه چه بهصورت فردی و یا جمعی تدبیر میشود که ریشه در بینظمیها، کژکارکردهای پدیدههای اجتماعی و پیامدهای نامطلوب آنها دارد. این آسیبها غالباً باعث رنجش روانی، جسمی و مادی اقشار خاص و آسیبپذیر جامعه بهویژه دانشآموزان میشود. همچنین میتوان گفت که به هر نوع عمل فردی یا جمعی گفته میشود که در راستای اصول اخلاقی و قواعد عام عمل جمعی یا غیررسمی جامعه کنشگران قرار نمیگیرد و در نتیجه با منع قانونی یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبهرو میشود.
او افزود: اگرچه آسیبهای اجتماعی مانند سایر پدیدههای اجتماعی تکعاملی نیستند اما میتوان ریشههای این جریان را در عواملی نظیر هجوم فرهنگ بیگانه در تلاش برای تغییر سبک زندگی، شبیخون فرهنگی و اجتماعی، موادمخدر و آسیبهای فضای مجازی جستوجو کرد. اما براساس فرمایشات رهبری در 19 دی ماه سال 1396 در صورتیکه بستر هجوم آماده باشد و ما از قبل توانمندیهای لازم را در دانشآموزان و آحاد جامعه ایجاد نکرده باشیم، میتواند بهمثابه آسیب بر پیکره جامعه تلقی شود. بر این اساس، شاید مهمترین آسیب اجتماعی در بین دانشآموزان، تغییر سبک زندگی است که در حال اتفاق افتادن است؛ یعنی جایگزینی تفکر اومانیستی به جای جهانبینی اسلامی، چیزی که مواجهه و غلبه بر آن نیازمند درایت بالا و کار جهادی است.
نیازمند حداقل 34 هزار مشاور جدید هستیم
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش با اشاره به تعداد مشاوران اظهار داشت: در حال حاضر حدود 15 هزار و 172 مشاور در مدارس مشغول به فعالیت هستند اما برای تأمین مشاور در تمامی مدارس نیازمند حداقل 34 هزار مشاور جدید هستیم.
فعالیتهای مشاوران در سه حوزه تربیتی، تحصیلی- شغلی و بهداشت روان
شکوهی در رابطه با فعالیتهایی که مشاوران در مدارس انجام میدهند، گفت: مشاوران در سه حوزه تربیتی، تحصیلی- شغلی و بهداشت روان براساس طرح طبقهبندی معلمان مشغول به فعالیت هستند. از طرفی، اساس و بنیان مشاوره بر مبنای تفکر سیستمی، یکپارچه و منطبق با مراحل رشد است؛ یعنی به صورت فرآیندی و متناسب با تمامی دورههای رشد و با همکاری همه ارکان مدرسه صورت میپذیرد. به منظور بهرهوری حداکثری، همافزایی و نیز رویکرد تعامل و تصمیم بر پایه خرد جمعی، تعاملات مستمری با تمامی نهادهای درون و برون آموزش و پرورش در حال انجام است.
مشاوره اساس نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی بهشمار نمیآید
او با اشاره به چالشها و موانعی که در راه مشاوران مدارس وجود دارد، خاطرنشان کرد: مهمترین چالش مشاوره، تفکری است که آن را به صورت فعالیت فوق برنامهای دانسته و مشاور صرفاً بهمثابه معلم نگریسته میشود. دومین چالش مربوط به کمبود نیروی انسانی است. سومین معضل، رجحان آموزش بر فعالیت پرورشی است که معالاسف حتی در بین تحصیلکردگان ما هم به چشم میخورد و در نهایت اینکه مشاوره اساس نظام تعلیم و تربیت رسمی و غیررسمی بهشمار نمیآید و برنامهها اغلب بدون توجه به مسایل روز روانشناختی اجرا میشود.
برنامههای وزارت آموزش و پرورش برای ارتقای وضعیت مشاوره در مدارس
مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش درباره برنامههایی که وزارت آموزش و پرورش برای ارتقای وضعیت مشاوره در مدارس دارد، اظهار داشت: در حال حاضر برنامههای خوبی با حمایتهای وزیر آموزش و پرورش و معاون پرورشی نظیر توانمندسازی علمی و حرفهای مشاوران، ارتقای کمی و کیفی مراکز مشاوره، توانمندسازی روانی – اجتماعی دانشآموزان، هدایت تحصیلی دانشآموزان، تشکیل پرونده الکترونیکی مشاوره برای تمامی دانشآموزان مقطع متوسطه اول، توسعه خدمات مشورتی، طرح مدرسه دوستدار زندگی و طرح همیار مشاور در حال اجراست. همچنین، برای اجرای طرح مداخله در بحرانها و فوریتهای روانی – اجتماعی، جذب نیروی تخصصی جدید و آموزش مهارتهای زندگی برنامهریزی شده است.
برای آگاهی بیشتر از چند و چون آسیبهای موجود در میان دانشآموزان و فعالیتهای مشاوران مدارس با دکتر محسن محمدی، مدرس دانشگاه علامه طباطبایی که سالهاست در حوزه آموزش و پرورش نیز سابقه فعالیت دارد، گفتوگو کردیم.
اختلالات شایع در میان دختران دانشآموز
او در رابطه با مهمترین آسیبهایی که دانشآموزان را تهدید میکند به مهرخانه گفت: اختلالاتی در میان دانشآموزان وجود دارد که نمیتوان برای آنها اولویتی تعیین کرد و این اختلالات براساس ویژگیهای جنسیتی بین دختر و پسر متفاوت هستند. یکی از اختلالات شایعی که در میان دختران دانشآموز بیشتر خود را نشان میدهد، استرس و اضطراب است که در نتیجه عوامل مختلفی شکل گرفته و میتواند عاملی برای اختلالات دیگر باشد.
او در ادامه بیان داشت: در حال حاضر اختلالات اضطراب، استرس و تا حدودی افسردگی در میان دختران شایعتر از پسران است. یکی از دلایل این مسأله به این برمیگردد که جامعه ما در مرحله گذار فرهنگی قرار دارد و در این مرحله تغییراتی در نقشهای جنسیتی ایجاد و انتظارات و وظایف جدیدی برای دختران تعریف میشود. تأثیر این وضعیت روی دختران بسیار بیشتر از پسران است؛ چون شاید این تغییرات تاحدودی برای پسران پذیرفته شدهتر باشد اما هنوز برای دختران پذیرفته نشده و باعث میشود آسیبهای زیادی بهویژه در مسایل ارتباطی متوجه دختران شود. این تغییرات در حال ایجاد است اما راهکاری برای آن وجود ندارد و فکری در این رابطه نشده است.
میزان رفتارهای بزهکارانه در پسرها بسیار بیشتر شده است
محمدی با اشاره به اختلالات موجود در میان پسران دانشآموز گفت: در مورد پسران هم همین گذار فرهنگی خود را نشان میدهد اما جدا از اختلالات کلی، اگر بخواهیم تفاوتی را در نوع اختلالات موجود در میان دختران و پسران شناسایی کنیم، باید بگوییم که میزان رفتارهای بزهکارانه در پسرها بسیار بیشتر شده و آسیبها غالباً از این جنبه است. این مسأله بهویژه زمانی اهمیت خود را نشان میدهد که در نظر داشته باشیم دانشآموزان از نظر سنی در مرحلهای قرار دارند که اساس بقیه زندگی آنها پیریزی میشود و اگر در اینجا دچار آسیب شوند، جنبههای دیگر زندگیشان هم تحتالشعاع قرار خواهد گرفت. رفتارهای بزهکارانه باعث خواهند شد بچهها در مسایل تحصیلی و ارتباطاتشان دچار مشکل شوند و برای خانوادههایشان مشکلاتی بهوجود بیاورند که زمینهای برای بسیاری از مشکلات دیگر میشود.
مشکلات ارتباطی دانشآموزان و عدم آگاهی خانوادهها
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به مشکلاتی که در زمینه مسایل ارتباطی برای دانشآموزان ایجاد میشود، اظهار داشت: ارتباطات در همه زمینهها قابل تعریف است و رفتارهای دیگر درون ارتباط معنا پیدا می کنند. بسیاری از مواقع دانشآموز در ارتباطات فردی و خانوادگی دچار مشکل است و انتظارات متفاوتی از خانواده دارد. از سوی دیگر، خانوادهها هم نمیتوانند با بچههایشان ارتباط خوبی بگیرند. ارتباط با جنس مخالف هم مسأله شایعی است که آسیبهای جدی در ارتباط با آن وجود دارد اما بچهها در این زمینه از طرف خانواده بهدرستی راهنمایی نمیشوند که عمدتاً به دلیل عدم آگاهی درست و اطلاعات ناکافی خانوادههاست.
او خاطرنشان کرد: نکتهای که وجود دارد این است که ما وقتی از جایگاه معلم یا متخصص نگاه میکنیم ممکن است از آسیبهای متعددی در حوزه دانشآموزان نام ببریم و بگوییم آسیبهای زیادی وجود دارد اما وقتی با خود بچهها صحبت میکنیم متوجه میشویم که بسیاری از این موارد برای بچهها بهعنوان آسیب تعریف نشده و اصلاً آنها را آسیب نمیدانند و متوجه عواقب آنها نیستند.
افت تحصیلی زمینه بسیاری از اختلالات دیگر است
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به این که علاوه بر آسیبهای رفتاری و عاطفی، مشکلات جدی دیگری نیز در حوزه دانشآموزان وجود دارد، اظهار داشت: یکی از مشکلات شایع در میان دانشآموزان پایین بودن اعتماد به نفس آنهاست که تحتتأثیر فضای تحصیلی و افت تحصیلی قرار دارد. اگر بخواهم از آسیبی در حوزه دانشآموزان نام ببرم که سایر آسیبها میتوانند روی آن سوار شوند، به افت تحصیلی اشاره میکنم؛ چون وقتی بچهها دچار افت تحصیلی میشوند، بسیاری از اختلالات دیگر مانند افسردگی، استرسهای شدید و اعتماد به نفس پایین و... به وجود میآیند و زمینه را برای سایر اختلالات فراهم میکنند.
درصد زیادی از مشاوران، تحصیلات مرتبط با این حوزه ندارند
او در رابطه با وضعیت فعالیت مشاوران مدارس بیان داشت: اشکال عمدهای که در سیستم مشاوره آموزش و پرورش داریم این است که افراد غیرمتخصص در حوزه مشاوره فعالیت میکنند. بهطوری که طبق برخی آمارها طی سالهای گذشته تنها حدود 42 درصد از مشاوران آموزش و پرورش در رشته مشاوره تحصیل کرده بودند و بقیه مشاوران از سایر رشتهها بودند. در چنینی شرایطی نباید انتظار داشت این افراد نقش مشاور را به درستی ایفا کنند.
تحقیق جامعی در رابطه با وضعیت مشاوره مدارس در ایران انجام نگرفته است
محمدی خاطرنشان کرد: میتوان مشاوران مدارس را به دو دسته تقسیمبندی کرد. عدهای از مشاوران بسیار مفید و کارآ هستند و فعالیتهای خود را به خوبی انجام میدهند که این روش در میان نسلهای جدید مشاوران بهویژه کسانی که طی 10 سال اخیر وارد کار شدهاند، بیشتر دیده میشود. دستهای از مشاوران نیز به قدری در چارچوبهای اداری ماندهاند که نقش مشاوره یادشان رفته است. جدیداً بخشنامههایی به مدارس شده که مشاوران فقط کارهای تحصیلی انجام دهند اما این مسأله باعث میشود سطح مشاوره پایین بیاید و آنها نتوانند کارآیی لازم را داشته باشند. بهصورت کلی نمیتوانیم بگوییم وضعیت مشاوره مدارس در ایران خوب است یا بد؛ چون تحقیق جامعی در این زمینه صورت نگرفته و مسایلی که مطرح میکنیم براساس مشاهده و تجربه است.
مشکلات ساختاری که موجب عدم کارآیی مشاورههای مدارس میشود
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی در رابطه با مشکلات ساختاری که موجب عدم کارآیی مشاورههای مدارس میشود، گفت: در مدارس به ازای هر 15 دانشآموز یک ساعت مشاوره در هفته تعریف شده است که نشان میدهد مشاوران نمیتوانند زمان زیادی برای ارتباط با دانشآموزان داشته باشند و کار خود را به درستی انجام دهند. حتی در بسیاری از مواقع دیده میشود که برای همین ساعت هم مشاور وجود ندارد و در بسیاری از مدارس به اندازه ساعت تعریفشده مشاور اختصاص داده نشده است. این را هم باید اضافه کنم که این موضوع فقط برای مقطع متوسطه اول است و در مقاطع ابتدایی و متوسطه دوم عملاً مشاوری وجود ندارد. از سوی دیگر، وظایفی مانند گزارشگیری برای مشاوران تعریف میشود که مشاوران مجبورند بیشتر زمان خود را صرف آنها کنند و همین زمان باقی مانده را از بین میبرد. پس به لحاظ ساختاری شاهد فضایی هستیم که به مشاوران اجازه نمیدهد آنطور که باید فعالیت داشته باشند. نکته دیگر این است که افراد متخصص باید در این کار قرار گیرند اما در حال حاضر مشکلاتی در این زمینه وجود دارد. البته، طی سالهای اخیر وضعیت بهتر شده و نقشهای مشخصتری برای مشاوران تعریف شده اما همچنان مشکلاتی وجود دارد.
مشاوران دورههای بازآموزی خوبی متناسب با مشاوره مدرسه سپری نمیکنند
او در ادامه اظهار داشت:ضعف دیگری که در این زمینه دیده میشود این است که مشاوران دورههای بازآموزی خوبی متناسب با مشاوره مدرسه سپری نمیکنند و آموزشهای خوبی در این زمینه انجام نمیشود. درواقع، مشاوران مدارس را با سایر مشاوران یکسان در نظر میگیریم که این مسأله ضعف ساختاری بسیار بدی است. در انجمن مشاوره مدارس آمریکا نقش مشاوران تعریف شده و در آنجا آمده است که مشاوران مدارس تنها گرایشی هستند که با سایر گرایشهای مشاوره تفاوت اساسی دارد؛ یعنی با توجه به وظایفی که برای آنها تعریف شده باید آموزشهای متفاوتی ببینند اما در کشور ما این کار انجام نمیشود.
مشاورهها بیشتر جنبه آموزشی دارند
محمدی در رابطه با تمرکز مشاوران مدارس بر مشاوره آموزشی گفت: مشاورههای مدارس حتی تمرکزشان بر مشاوره تحصیلی هم نیست و بیشتر مشاوره آموزشی ارایه میدهند و به بچهها در حوزه هدایت تحصیلی کمک میکنند اما در زمینه مشاوره تحصیلی مشکل داریم. در حال حاضر، تجمع مشاوران در متوسطه اول است و بیشترین نقشی هم که تعریف میشود برای بچههای پایه نهم است. این مشاورهها هم بیشتر جنبه آموزشی دارند؛ در حالیکه وقتی صحبت از هدایت تحصیلی مطرح میشود به معنای شناسایی استعدادهای دانشآموزان در همه زمینهها و آماده کردن دانش آموزان بهعنوان شهروندان کارآمد و نیروی انسانی فردای جامعه است. در یک کلام، مشاوره در برگیرنده تمام جنبههای رشد و تکامل دانشآموزان است.
باید برای تکتک سالهای نوجوانی دانشآموزان برنامه داشته باشیم
مدرس دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: دانشآموزان عمدتاً زمانی که از دوران ابتدایی خارج میشوند و به سن نوجوانی میرسند از لحاظ خلقی تغییر میکنند و ما باید برای تکتک سالهای آنها برنامهریزی داشته باشیم اما فرصت به مشاوران داده نمیشود که بتوانند برنامههایی در این راستا داشته باشند. بسیاری از مشاوران نیز از نظر آموزشی مشکل دارند چون بعد از فارغالتحصیلی از دانشگاه دورههای بازآموزی کارآمدی ندارند. برای حل این مشکل باید یکسری دورههای تعریفشده و کاربردی برای مشاوران در نظر گرفته شود. این کاریست که باید مسؤولان مشاوره وزارت آموزش و پرورش روی آن فکر کنند و بیشتر به این سمت بروند.
تمرکز بر هدایت تحصیلی یک عامل استرسزاست
او اظهار داشت: تمرکز بر هدایت تحصیلی یک عامل استرسزاست؛ چون از این طریق به بچهها میگوییم بقیه زمینههای زندگی را رها کنید و فقط به تحصیل توجه داشته باشید. همین مسأله مادر همه مشکلاتی است که برای دانشآموزان بهوجود میآید. مشاوران باید بر هر سه جنبه رشدی، تحصیلی- شغلی و شخصی و اجتماعی تمرکز داشته باشند تا بتوانند نقش مؤثری ایفا کنند.
اختلالاتی در میان دانشآموزان وجود دارد که نمیتوان برای آنها اولویتی تعیین کرد و این اختلالات براساس ویژگیهای جنسیتی بین دختر و پسر متفاوت هستند. یکی از اختلالات شایعی که در میان دختران دانشآموز بیشتر خود را نشان میدهد، استرس و اضطراب است که در نتیجه عوامل مختلفی شکل گرفته و میتواند عاملی برای اختلالات دیگر باشد.

نظر شما