سلامت نیوز-*دکتر علی کرمی:اسلام بعنوان دین کامل دارای ابعاد گوناگون فرهگ زندگی شخصی و اجتماعی است. ارزش های اسلام راستین در باب مصرف چنان روشن و بالنده است که در قران، احادیث و سیره آئمه اطهار به روشنی اهمیت پرهیز از اصراف و توجه به رعایت مصرف بهینه تاکید شده است. مسلمان واقعی را نه تنها از رعایت ارزش های دینی و انجام تکالیف عبادی می توان شناخت بلکه معیار میزان تعبد یک مسلمان را میتوان در شیوه و الگوی مصرف او مشاهده کرد.

به گزارش سلامت نیوز متاسفانه نفوذ فرهنگ غربی و مصرف گرایی به کشورهای اسلامی این لگوی واقعی را بر هم زده است و برخی مسلمانان دین را صرفا اجرای برخی اصول عبادی مانند نماز و روزه، حج، حجاب و اینها می دانند و لیکن در رعایت ارزش های حاکم بر مصرف کاملا بی توجه هستند.

بررسی آمار مصرف حدود 36 قلم از اقلام و همچنین رفتار های مصرف گرایانه در کشور ما نشان دهنده عدم تطابق الگوی مصرف اکثریت جامعه با الگوهای مصرف اسلامی است. این تحقیق زمینه ایست جهت بررسی علل و مبانی این مصرف گرایی و تلاش مسولین کشور جهت ارتقا فرهنگ اسلامی در تنظیم لگوی مصرف با الگوهای اسلامی.

 الگوی مصرف هر جامعه نشان دهنده فرهنگ اصیل یا تغییر یافته آن است. با توجه به اینکه رفتار فردی منشا گرفته از اندیشه، تفکر ، اعتقادات و فرهنگ هر فرد است با بررسی الگوی رفتاری هرفرد از جمله الگوی مصرف میتوان به ریشه های فکری و اعتقادی ان فرد یا در کل جامعه پی برد.

دین اسلام در باره مصرف سفارش ها و تاکیدات بسیار روشنی دارد قران و  سیره پیامبر اسلام نشان دهنده اهمیت این موضوع و پرهیز از اسراف و مصرف گرایی است مانند قرآن می فرماید: «وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ وَ الْمِسْکِینَ وَ ابْنَ السَّبِیلِ وَ لا تُبَذِّرْ تَبْذِیراً، إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کانُوا إِخْوانَ الشَّیاطِینِ وَ کانَ الشَّیطانُ لِرَبِّهِ کَفُوراً»؛ ،« و حق نزدیکان را بپرداز و (همچنین) مستمند و وامانده در راه را، و هرگز اسراف و تبذیر مکن؛ چرا که تبذیرکنندگان برادران شیاطینند، و شیطان کفران (نعمتهاى) پروردگارش کرد
یا انه لایحب المسرفین خداوند به اسراف کاران مىفرماید: «إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدی مَنْ هُوَ مُسْرِفٌ کَذَّابٌ و از این موارد بسیار است. مانند  كُلُواْ وَاشْرَبُواْ وَلاَ تُسْرِفُواْ بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید ،  اسراف از هر نوعى که باشد انسان را به نابودى مىکشد. قرآن مجید این حقیقت را چنین بیان مىفرماید: «ثُمَّ صَدَقْناهُمُ الْوَعْدَ فَأَنْجَیناهُمْ وَ مَنْ نَشاءُ وَ أَهْلَکْنَا الْمُسْرِفِین»؛ سپس وعدهاى را که به آنها داده بودیم وفا کردیم، آنها و هر کس را مىخواستیم (از چنگال دشمنانشان) نجات دادیم، و مسرفان را هلاک نمودیم. «وَ کَذلِکَ نَجْزِی مَنْ أَسْرَفَ وَ لَمْ یؤْمِنْ بِآیاتِ رَبِّهِ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَ أَبْقى»؛ و این گونه جزا مى دهیم کسى را که اسراف کند و ایمان به آیات پروردگارش نیاورد و عذاب آخرت شدیدتر و پایدارتر است.

هدر رفتن منابع اقتصادی جامعه: اسراف منابع عظیم جامعه؛ از قبیل نفت، منابع معدنی و مزیت های نسبی اقتصادی هر کشوری را به هدر می دهد، هرچند که منابع و سرمایه های کشور زیاد باشد. علی (ع) می فرماید: « الْإِسْرَافُ یُفْنِی الْجَزِیلَ» ؛ اسراف ثروت زیاد را هم به فنا می دهد.

به هر حال اسراف و تبذیر هم گناه است هم سبب اُیب به فرد می شود و هم جامعه. بررسی امار مصرف در کشور ما با کشورهای دیگر متاسفانه نشان دهنده این بعد از مصرف و اسراف و تبذیر در 35 قلم از مواد مصرفی و یا رفتار های مسرفانه است. جدول 1 فهرست این اقلام و مقایسه ان با استاندارد های جهانی الگوی مصرف است.

در این مطالعه دو مورد مغایرت فرهنگ مصرف ما را با الگوهای اسلامی نشان می دهد:
1-    در اقلام و یا رفتارهایی که در جهان مصرف آن کمتر از ایران است مانند مصرف انرژی، اب، برق، گاز ، بنزین و نمک و روغن و غیره که متاسفانه میزان مصرف در ایران بسیار بالاتر گاهی 3 تا 6 برابر استاندارد جهانی است

2-    در اقلام و رفتارهایی که بر عکس مصرف مقدار لازم ان برای سلامتی توصیه می گردد ولیکن میزان مصرف ما کمتر از استانداردهای جهانی است و اینهم بر خلاف توصیه های اسلام است مانند مصرف شیر، گوشت ماهی، ورزش و تحرک و موارد دیگر.

 مقایسه مصرف اقلام مختلف در ایران و جهان

بررسی جدول فوق نسان دهنده  عدم تطابق الگوی مصرف با ارزش های تاکید شده اسلام در این موارد است که مشخصه بارز اسرافاست و تنها راه برای کنترل بحران فزاینده مصرف در ایران  «اصلاح الگوی مصرف» است.

این فرهنگ سازی باید از دوران کودکی آغاز گردد. چیزی که در اسلام بدان بسیار توصیه شده است و متاسفانه در جوامع غربی به ان بیشتر توجه می شود تا در ایران بنده به دلیل تحصیل و حضور دراز مدت در خارج کشور شاهد این نوع فرهنگ سازی بوده ام.

بعنوان مثال فرزند پسری بنده در سال اول اقامت در شهر کپنهاگ دانمارک 3 ساله شدند ما که دانشجوی دکترا بودیم تصمیم گرفتیم بجای جشن و هزینه کردن بی مورد داخل منزل و فقط خودمان هدیه ای برای ایشان بگیریم.

در منزل بودیم که زنگ در بصدا در امد وقتی دررا باز کردیم متوجه شدیم فردی با لباس اداره پست است و گفت پسر شما امروز 3 ساله شده و شهرداری شهر برای ایشان هدیه ای فرستاده است لطفا پاکت را باز کرده و دستور العمل ان رعایت کنید.

ما جعبه را بازکردیم و متوجه شدیم حاوی یک هدیه برای پسرم که یک ماشین اسباب بازی بود یک نوار کاست و یک دفترچه است.

در یاد داشت نوشته بود که بر اساس قوانین کشور فرزند شما باید قوانین ترافیک و تردد در معابر عمومی را یاد بگیرد ( بچه سه ساله). کتابچه بشکل کارتون و نوار با صوت این موارد را آموزش میداد و ما هم به او اموزش دادیم در ضمن روز دوشنبه خانمی از همان اداره برای اموزش عملی مراجعه کرد و پسرم همراه مادر و آن خانم برای آموزش عملی در بیرون و محیط واقعی شهر مراجعه کردند.

در مهد کودک هم همینطور مدارس هم همینطور در واقع رعایت قوانین و مقررات را در ذهن کودک نهادینه می کنند و به یک رفتار تبدیل می شود. در کشور ما متاسفانه این گونه فرهنگ سازی ها به رفتار تبدیل نمی شود به همین دلیل شاهد وضع فجیع ترافیک بعنوان یک معظل در ایران هستیم. باید فرهنگ سازی به رفتار تبدیل شود.

*استاد علوم و فناوری های نوین پزشکی
مرکز تحقیقات بیولوژی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی بقیه ا ... (عج)
پژوهشکده مجازی بیوتکنولوژی پزشگی