سلامت نیوز:سازمان خواروبار جهانی سازمان ملل متحد، فائو، سال 2016 میلادی را به‌عنوان سال «حبوبات» معرفی كرده است، این سازمان، به‌تازگی كتابی با عنوان طولانی «بكارید و در عمل پس‌انداز كنید: ذرت، برنج و گندم» منتشر كرده است كه حاوی توصیه‌های عملی برای كشاورزی پایدار در رابطه با مهم‌ترین عناصر امنیت غذایی در سطح جهانی است.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه تعادل مهم‌ترین عناصر كشاورزی كه به شكل وسیعی در ارتباط با امنیت غذایی در سطح جهان هم طبقه‌بندی می‌شوند، اینها هستند: ذرت، برنج و گندم. در سیستم كاشت و ذخیره‌یی كه فائو بر آن تاكید دارد، غلات نه به‌عنوان محصولاتی برای كشت تنها، كه به‌عنوان محصولاتی برای كشت «مختلط» لحاظ شده‌اند.

منظور از این سیستم‌های مختلط، كشت حبوبات در میانه دوره‌هایی است كه كشاورزان به كشت محصولات استراتژیكی مانند گندم و ذرت مشغول هستند. این سیستم كشاورزی در دو حالت می‌تواند وجود داشته باشد: كشت یكی در میان سه محصول اصلی و حبوبات یا كشت همزمان سه محصول و حبوبات به شكل همزمان در یك زمین كشاورزی واحد.

گندم و حبوبات
كشت همزمان گندم و حبوبات، می‌تواند به افزایش سطح باروری خاك و درنهایت افزایش سطح محصول استحصال شده بینجامد، چراكه حبوبات این قابلیت را دارند كه نیتروژن موجود در اتمسفر را جذب كرده و میزان آن را در خاك تثبیت كنند. حبوبات نیتروژن مورد نیاز خودشان را از اتمسفر می‌گیرند و میزان بسیار بیشتری از آن را هم در خاك ذخیره می‌كنند و گندم‌های كشت شده می‌توانند از این میزان نیتروژن مازاد بهره بگیرند.

سطح نیتروژن مازاد می‌تواند در موارد مختلف متفاوت باشد، اما بطور كلی، حبوبات می‌توانند بین 20 تا 40درصد از نیتروژن مورد نیاز گندم‌ها را در دسترس آنها قرار دهند، حال آنكه نمونه‌هایی از بنشن‌ها هستند كه قابلیت تثبیت حدود 300كیلوگرم نیتروژن به ازای هر هكتار را هم دارند. نتیجه آن خواهد بود كه گندم بیشتری برداشت می‌شود كه همزمان، میزان بالاتری از پروتئین را هم داراست. افزون بر اینها، برخی حبوبات مانند نخودها و لوبیاهای چشم بلبلی، تركیباتی شیمیایی آزاد می‌كنند كه می‌تواند فسفر بیشتری دراختیار ریشه‌های خوشه‌های گندم قرار دهد و همزمان گازی آزاد می‌كنند كه رشد بیشتر خوشه‌ها را به همراه خواهد داشت.

تجربه ایرانی-اتیوپیایی

در شمال آفریقا و غرب آسیا، كشت گردشی گندم-حبوبات، به‌ویژه با حبوباتی از قبیل نخود و عدس و در كشت‌های دیم، توانسته بازده خوبی در خاك كم نیتروژن از خود به جا بگذارد. تنوع زیستی كه ناشی از كشت همزمان یا گردشی گندم-حبوبات است، می‌تواند علاوه بر حفظ سطح نیتروژن در خاك و افزایش بازده آب، چرخه‌های حیات علف‌های هرز، آفت‌ها و عوامل بیماری زا را هم مختل كند.

در ارتفاعات اتیوپی، كشاورزان حبوبات را در دور‌ه‌های گردشی یا همزمان با غلات كشت می‌كنند تا علاوه بر توزیع ریسك خشكسالی، باروری خاك را هم افزایش دهند. در منطقه «باله» در این كشور، كشت گردشی لوبیا و گندم، به افزایش 77درصدی محصول گندم انجامید، درحالی كه نیاز به كودهای نیتروژنی هم كمتر از حالت عادی شده بود. موفقیت همین تجربه در ایران هم به اثبات رسیده است: كشت گردشی حبوبات و بنشن‌ها با گندم، بازده بسیار بالاتری نسبت به حالتی داشت كه فقط گندم كشت می‌شد.

حبوبات و ذرت

كشت گردشی ذرت-حبوبات، می‌تواند بازده بالاتری، تا حدود 25درصد داشته باشد بنابراین برای خرده مالكانی كه زمین‌های زراعی كوچك‌تری دراختیار دارند مناسب‌تر است. همین نوع كشت، در شرایطی كه محصولات تحت حفاظت هم باشند، می‌تواند بازده تولید را تا 33درصد هم افزایش دهد. تركیب كشت گردشی ذرت-لوبیا، در میان خرده مالكان امریكای لاتین فعالیتی است كه ریشه در سنت دارد، به‌ویژه در مناطق كوهستانی این قاره كه مواد غذایی همواره به سختی تهیه می‌شده است.

در پرو تقریبا تمام كشت لوبیا، به همراه ذرت صورت می‌گیرد. این نسبت در اكوادور به حدود80درصد می‌رسد. در امریكای مركزی كه زمین محدودیت فراوان دارد و بارش باران هم چندان زیاد نیست، كشاورزان كشت ذرت را معمولا با لوبیا همراه می‌كنند. جنوب آفریقا هم در سال‌های اخیر شاهد ظهور مجدد سنتی بوده است كه كشت ذرت را با حبوبات همراه می‌كرد.

این سنت به‌ویژه در میان كشاورزان خرده پا طرفداران بیشتری دارد، هر چند به‌دلیل شرایطی كه این كشورها دارند، حبوبات عمدتا به عنوان منابعی برای غذا و درآمدزایی دیده می‌شوند تا شیوه‌یی برای بارور كردن خاك.

در مكزیك هم كشاورزان روشی را دنبال می‌كنند كه عبارت است از كشت حبوبات در «فصل ركود» كشت ذرت، كه باعث می‌شود سطح pH خاك بالا برود و درصد مواد ارگانیك و نیتروژن موجود در آن نیز افزایش پیدا كند. این اتفاق هم به نوبه خود به بالا رفتن 25 درصدی سطح محصول ذرت می‌انجامد.

در شمال كشور غنا هم كشاورزان بین 3 تا 6هفته پیش از شروع به كشت ذرت، در زمین‌های‌شان لوبیا می‌كارند. لوبیاها در همین فاصله كوتاه به بار می‌نشینند، حال آنكه هیچ محصول دیگری در این مدت كوتاه به بار نخواهد نشست. كشاورزان اهل غنا، باقیمانده محصول را هم در زمین‌ها رها می‌كنند و این باعث بالا رفتن سطح نیتروژن موجود در خاك می‌شود.